Το κρυμμένο μπαρούτι της βαλκανικής πυριτιδαποθήκης

Ιλίρ Δημήτρη Πάτσο

"Υπάρχει ένας ελπιδοφόρος συμβολισμός στο γεγονός ότι οι σημαίες δεν κυματίζουν στο κενό", λέει ο Βρετανός συγγραφέας Άρθουρ Κλάρκ.

Ο Κλαρκ, ο οποίος απεβίωσε το 2008, εννοούσε ότι οι άνθρωποι έχουν την μοίρα τους στα χέρια τους όπως και τις σημαίες, που συχνά οδηγούν σε συγκρούσεις μεταξύ των εθνών. Αναρτώνται συνήθως σε ιστούς ή δια χειρός.

Αν ζούσε όμως και έβλεπε τον ποδοσφαιρικό αγώνα μεταξύ Σερβίας - Αλβανίας, ίσως να χαμογελούσε αρχικά, (όπως είπε ότι έκανε ο ίδιος ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Έντι Ράμα σε συνέντευξη στην Φωνή της Αμερικής), και στη συνέχεια σίγουρα θα έμενε με κομμένη την ανάσα. "Ο ελπιδοφόρος συμβολισμός στο γεγονός ότι οι σημαίες δεν κυματίζουν στο κενό" θα γινόταν σκόνη και θρύψαλα.

Όλα όσα συνέβησαν στο Βελιγράδι με το λάβαρο της μεγάλης Αλβανίας (όχι την αλβανική σημαία) δεν θα έπαιρναν τέτοιες διαστάσεις και δεν θα έφερναν στις μνήμες των Ευρωπαίων τα χειρότερα σκοτεινά χρόνια της ιστορίας της χερσονήσου που ονόμαζαν "πυριτιδαποθήκη", αν η πολιτική δεν θα εμπλεκόταν τόσο λυσσαλέα.

Αν «Ο εθνικισμός είναι το τελευταίο καταφύγιο των απατεώνων», τότε μερικές από τις βαλκανικές χώρες, διέπονται από τους παραπάνω. Χρειάστηκε απλά ένας αγώνας ποδοσφαίρου, να ξαναφέρει στην επιφάνεια όλη την υποκρισία και κάθε τι, που οι κυβερνήτες των Τιράνων και του Βελιγραδίου κρύβουν μέσα τους για να αρέσουν στις Βρυξέλλες και την Ουάσιγκτον.

Ίσος ήταν κάπως αναμενόμενο οι πολιτικοί ηγέτες στο Βελιγράδι να μην καταλογίσουν τις ευθύνες τους για τις χουλιγκανίστικες ενέργειες μέσα στο κολαστήριο του γηπέδου. Ένα μέρος των οποίων προέρχονται από το εθνικιστικό πολιτικό στρατόπεδο του Μιλόσεβιτς. Αλλά αυτό που προκαλεί ανησυχία είναι οι ακραίες εθνικιστικές θέσεις, που ξεπερνούν κάθε λογική, του πρωθυπουργού της Αλβανίας, Έντι Ράμα, ο οποίος δεν μπόρεσε να βρει στο πλούσιο λεξιλόγιο του μια πρόταση να αποστασιοποιηθεί από αυτό το λάβαρο που δεν ήταν η σημαία της Αλβανίας. Δεν ήταν τίποτα παρά ένας χάρτης της Μεγάλης Αλβανίας με τις "ονειρεμένες" περιοχές "που πρέπει πάσι θυσία να τα διεκδικήσουμε από τους γείτονες μας".

Ο Εντι Ράμα, στο πρόσωπο του οποίου τα δυτικά κέντρα λήψης αποφάσεων έβλεπαν τον κοσμοπολίτικο πολιτικό, τον άνθρωπο που θα απομάκρυνε από την πολιτική σκηνή τον "υπερεθνικιστικό", Σαλί Μπερίσα, φαίνεται ότι δεν μπόρεσε να αποφύγει το σύνδρομο που απειλεί κάθε πολιτικό που θέλει να εδραιωθεί στην εξουσία με κάθε μέσο, κάτι που τον ταυτίζει με την περίφημη φράση του George Orwell ότι «ο εθνικισμός είναι η δίψα για εξουσία, ενισχυμένη από αυταπάτες."

Σίγουρα δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Αλβανία δεν έχει άμεση ευθύνη για το λάβαρο με τον χάρτη της Μεγάλης Αλβανίας, όμως δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην αποστασιοποιηθεί από την εικόνα αυτή, καταδικάζοντας φυσικά την χορωδία των ρατσιστών χούλιγκαν που ζητούσαν το θάνατο των Αλβανών.

Και καθώς το διάστημα αυτό, όλοι τόνιζαν ότι η πολιτική δεν πρέπει να εμπλακεί στα αθλητικά, τα υψηλότερα κυβερνητικά και κρατικά στελέχη από τον πρωθυπουργό ως τον πρόεδρο της Δημοκρατίας και την αντιπολίτευση, κύριξαν ήρωες 11 παιδιά, των οποίων καθήκον είναι μόνο για να παίξουν ποδόσφαιρο και να τιμήσουν το όνομα της χώρας τους. Αυτή η ράτσα πολιτικών στην οποία αναφέρεται ο Τζορτζ Όργουελ στις αρχές του αιώνα, να χειραγωγήσουν και να συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν έναν αγώνα ποδοσφαίρου, σαν να ήταν ζήτημα ζωής και θανάτου μια μάχη για 11 μονομάχους.

Παρόμοια γεγονότα αντιμετώπιζε νωρίς στις αρχές του αιώνα η ανθρωπότητα, εκείνες τις ημέρες που ο Stefan Zwaig, περιγράφει στο τελευταίο βιβλίο του «Οι αναμνήσεις ενός Ευρωπαίου", όταν από ένα αθλητικό αγώνα αντίκριζε τις πρώτες σπίθες της μεγάλης φωτιάς που θα έκαιγε την ανθρωπότητα που μετά από περίπου 100 χρόνια ειρήνης και ευημερίας βρέθηκε στο κολαστήριο του πολέμου.

Σήμερα συμβαίνουν πολλά παρόμοια επεισόδια και πολύ πιο χειρότερα στα γήπεδα, κυρίως με χουλιγκανίστικα κίνητρα, αλλά και για εθνικιστικούς λόγους, όπως συνέβη την περασμένη εβδομάδα στον αγώνα Ρουμανίας και Ουγγαρίας, όμως καμία από τις δύο χώρες, δεν έδωσε τόση πολιτική έμφαση και δεν έριξε λάδι στην φωτιά, όπως έκαναν οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι στο Βελιγράδι και τα Τίρανα.

Baruti i fshehur i fuçisë ballkanike

Nga Ilir Paço

“Ka një simbolikë shprese, në faktin se flamujt nuk valviten në hapësirë”, thote shkrimtari britanik Arthur Clark. Clark qe u nda nga jeta ne 2008, kishte pasur parasysh se popujt kane ne dore fatet e tyre dhe

rjedhimisht edhe flamujt qe shpesh sjellin perplasjet mes kombeve. Dhe zakonisht flamujt ngulen diku ose mbahen ne duar.

Po te ishte gjalle te shikonte ndeshjen Serbi – Shqiperi do qeshte fillimisht sic tha se beri edhe Kryeministri Shqiptar, dhe me pas do cuditej, e do brengosej sigurisht. “Simbolika e shpreses ne faktin se flamujt nuk valviten ne hapesire” do i ishte rrezuar. Gjithcka qe ndodhi ne Beograd me sharjet ne kor kunder shqiptareve dhe banderolen me Shqiperine e madhe (jo me flamurin Shqiptar) nuk do kishte marre keto permasa qe u rikthjene

europianeve idene se “Ballkani eshte fuci baruti”, nese politika nuk do ishte perziere kaq shume.

Nese “nacionalizmi eshte streha e fundit e horrave”, atehere disa nga vendet ballkanike drejtohen nga te siperpermendurit. Mjaftoi nje ndeshje futbolli, per te nxjerre ne siperfaqe hipokrizine dhe gjithcka tjeter qe qeveritaret e Tiranes dhe ata te Beogradit, i kane fshehur per ti pelqyer Brukselit dhe Washingtonit.

Nga udheheqesit politike ne Beograd mund te pritej te mos mbanin asnje pergjegjesi mbi vete per aktet huliganeske dhe per ate ferr qe u krijua ne stadiumin e partizanit. Nje pjese e tyre vijne nga kampi politik nacionalist i Milloshevicit.

Por nje qendrim nacionalist ne kufijte e ekstremit, ndoshta nuk pritej nga kryeministri i Shqiperise Edi Rama, i cili nuk gjeti qofte edhe nje fjali per tu distancuar nga ajo banderole qe nuk ishte aspak flamuri I Shqiperise. Ishte asgje me shume se nje harte me teritore te “enderuara” per ti marre sot nga vendet fqinje.

Edi Rama, kozmopoliti qe kancelarite perendimore e shikonin si njeriun qe do largonte nga skena nje “nacionalist” si Sali Berisha, duket se nuk iu shmang dot sindromes qe rrezikon cdo politikan qe deshiron te konsilidoje pushtetin e tij me cdo mjet, duke iu pershtatur thenies se George Orwellit se “nacionalizmi eshte etja per pushtet e perforcuar nga iluzionet”.

Sigurisht qe nuk ka asnje dyshim se Shqiperia nuk ka asnje pergjegjesi direkte per banderolen me Shqiperine e madhe, por asnje arsye nuk ka te mos distancohesh nga shfaqja e saj, teksa denon me forcen me te madhe thirrjet raciste ne kor te huliganeve serbe ne shkallet e stadiumit.

Dhe ndersa gjate gjithe kohes politikanet bejne thirrje per te mos e ngaterruar politiken me futbollin, qeveritaret me te larte qe nga kryeministri e deri tek presidenti e kryetari i opozites, shpallin heronj 11 djem, qe kane per detyre vetem te luajne futboll e te nderojne me loje emrin e vendit te tyre.

Keta politikane qe ka parasysh George Orwell nje shekull me pare, e trajtuan dhe vazhdojne ta trajtojne nje ndeshje futbolli, sikur te ishte nje beteje per jete a vdekje e 11 gladiatoreve me nje tjeter vend, e jo si nje ndeshje futbolli. Te tilla ngjarje ka njohur dhe trajtuar historia boterore ne fillim te shekullit, ne ato kohera qe pershkruan Stefan Zwaig ne librin e tij te fundit “kujtimet e nje europiani”, kur nga nje ndeshje sportive ai shikonte te dilnin shkendijat e zjarrit qe do digjnin boten pas rreth 100 vjet paqeje dhe begatie. Kohet e sotme njohin episode shume here me te renda neper stadiume, kryesisht me arsye huliganeske, por edhe mbi baza etnike, sic ishte rasti i javes se kaluar mes tifozeve rumune e hungareze, por ne asnje prej dy vendeve politika nuk u perzie kaq shume me sportin sic bene qeveritaret ne Beograd e Tirane.