Samuel Johnson dhe Himara - Fenomeni Frasheri dhe ai Yzeiri.

post by Dr. Kristaq Jorgji [dhermijorgji@yahoo.com]

Në vënd të hyrjes

Nuk e di nese keni dëgjuar më parë për linguistin dhe eseistin Samuel Xhonson (ang. Samuel Johnson). Mbaj mend, se emrin e tij e kam parë për herë të parë rreth fundit të viteve ’60, kur në një librari të Durrësit (duhet të qenë qershor, pasi ish koha e pushimeve verore), babai më bleu fjalorin e parë frëngjisht-shqip. Vedat Kokona kish cituar një frazë të Xhonsonit, që më ngeli në mëndje “Fjalorët janë si orët – më i miri nuk kurrë perfekt, ndërsa edhe më i keqi vlen për diçka”.

Himara dhe historianët shqiptarë

Po afron dy muaj që kur ndodhi vrasja makabre e Himariotit Aristotel Guma. E ndërsa lexoja furinë e shkrimeve mbi këtë ngjarje dhe mbi Himarën në përgjithësi të disa korifejve të “shqiptarizmës” si Kristo Frashërit, Sabri Godos, Pëllumb Xhufit, Artur Zhejit e lista mund të zgjatet me të “rinj” si Ago Nezhën dhe së fundi me kolonel Myslim Pashën, më erdhi ndër mënd sërisht skocezi Xhonson. Dhe mu kujtua, sepse Ardian Vehdiu* në esenë “Patriotizmi si profesion” e përmend Samuel Xhonson që ka thënë se “nacionalizmi është streha e fundit e maskarait”.

Rasti i kësaj vrasjeje nuk është normal. Me kot janë munduar shumëkushët e njohur dhe të panjohur ta cilësojnë si aksident. Shumë shkrime u bënë dhe shumë intervista u bënë, por askush nuk besoj se mban mënd se çfarë thanë ata që u dëmtuan “aksidentalisht”, por mbajnë mend ata që dëmtuan aksidentalisht, duke përmbysur edhe këtë radhë situatën normale.

E përtej çdo emocioni, jam i mendimit se ndërsa ata djemtë e rinj vlonjatë që ndoshta bënë një krim, të cilin nëse vërtetohet, duhet ta paguajnë me sakrifica të mëdha personale, ata që janë frymëzuesit janë pikërisht Frashërit, Godot, Xhufrat & kompani. Sepse janë ata që i kanë fryrë me çdo mjet e në çdo moment që kanë patur mundësi mëndjen e atyre djemve vlonjatë se armiku i Shqipërisë është Greqia e së bashku me të Himara, e më pas Bollano, e pas Aleksandri, i ndjeri që u vra sepse foli greqisht ne nje gjuhe qe e konsideronte si gjuhë të nënës.

E unë mendoj se Frashërit, Godot, Xhufrat & kompani, në se janë në rregull me ndërgjegjen e tyre, nuk duhet tu zerë gjumi, pasi kanë bërë viktimë e parë, Aristotel Gumën, (e më parë të ndonjë tjetri si Pilo Bollano), ndonëse me duart e atyre djemve. E them këtë, pasi mendoj historianët, politikanët e në përgjithësi njerëzit e mënçur duhet të frymëzojën tolerancë, mirëkuptimin dhe dialogun. Ndërkaq ata nuk kanë bërë veçse sistematikisht i kanë fryrë frymës së urrejtjes kundrejt Himarës dhe Himariotëve, përmes urrejtjes së Grekëve.

Kristo Frashëri është historian me profesion dhe siç thotë z. Myslim Pasha “bardi i historisë” shqiptare. Besoj se z. Pasha e ka këtë cilësim pozitiv. Z. Frashëri ai ka shkruar edhe një libër për Himarën, të cili i vë edhe nëntitullin “Bisedë me historianët Grekë”. Por çuditërisht refuzon të bisedojë kur i ofrohet një rast në një konferencë reale dhe jo virtuale si ajo përmes librit. Dhe unë nuk kam si e marr ndryshe veçse shmangje nga debati qe duhet të promovojë të vertetën dhe kam të drejtën ta trajtoj si heqje dorë para argumentave që mund të sillen. Aq më tepër kur ky vendim nuk bazohet mbi fakte, por mbi supozime, që do ti tregojmë më poshtë në këtë shkrim.

Xhufin e mbajnë për historian; ai ka një CV për tu patur zili. Ka shkruar libra dhe ka përkthyer libra për historinë, por me një konstante – si të sulmojë Greqinë dhe më pas edhe ata që pandeh se janë me Greqinë. Punë e tij, vërtet. Por njohja e historisë sipas mendimit tim, duhet të shërbejë për të udhëhequr në të ardhmen, e jo ta kompromentojë atë; duhet të shuajë zjarre e jo ti hedhë benzinë zjarrit; duhet të flasë gjuhën e mirëkuptimit dhe jo të nxisë urrejtjen. I parë në këtë kënd vështrim, ai nuk i ka shërbyer së ardhmes, por kthehet pas në ngjallje të racizmit dhe urrejtjes, aq me tepri në Ballkan. Pasi unë gjykoj se ngjallja e urretjes është e lehtë.

Godo cilësohet nga shumë gazetarë si “plaku i mënçur”. Ka edhe disa që kanë shkuar aq larg sa e kanë quajtur edhe akademik. Të më falë, se është burrë i vjetër, po kur flet për Himarën, nuk më duket as i mënçur, e as akademik. Zheji, shumë më i ri se ai, çfaq të njëjtën simptoma, por me virulencë akoma më të lartë. Ndërsa mund ti falet ndonjë gjë sepse ka moshë më e të re se Godoja, por fjalimet e tij egocentriste të lënë të njëjtën shije të keqe.

Ndonjë do të thotë se gjuha ime është e ashpër për këto “personalitete”. Pohoj se nuk është normale, por nga ana tjetër vetëm dy muaj më parë një Himariot, u vra pasi foli një gjuhë që e ka folur në shtëpinë e tij për tërë jetën. (Gjithmonë duke supozuar se ky ka qenë shkaku). Dhe nëse është kështu, pra nëse ky është shkaku, duhet t’i biem kambanave të alarmit dhe akoma më tej një shoqëri e përgjegjeshme duhen të verë gishtin edhe mbi përgjegjësit që i fryjnë urrejtjes etnike.

Duhet të bëjmë kështu pasi në Shqipëri po forcohet zërat që shohim vetëm armiq rreth e rrotull, dhe jo vetëm fqinj. Sepse po kultivohet një ndjenjë që fajin e kanë të tjerët, të cilët janë “djaj”, ndërsa ne jemi ëngjëj. E kam përshtypjen qofsha i gabuar, se situata rëndohet akoma më tepër kur flitet për Greqinë, e cila në disa rrethe, shihet si armiku publik numër një i Shqipërisë.

Dhe është kontradiktore dhe falso ajo që thotë Zheji, në Mapon e datës 26 Shtator 2010, f. 14, ku pasi ka ka thënë se shqiptarët” u kamzhikuan, u vranë, u plagosën, u përdhunuan, u përdorën, ...” etj etj. vazhdon duke thënë “Antihelenizmi ne Shqipëri nuk ekziston akoma” dhe se “Askush nuk e frymëzon antihelenizmin ne Shqipëri”. Të më falë për sinqeritetin, por sipas meje pjesa e parë bie në kundërshtim me të fundit. Dhe për tu mos fshehur pas gishtit, unë personalisht e quaj atë sëbashku me zotërinjtë e tjerë si flamurtarë të antihelenizmit në këtë vënd.

Punë e tyre natyrisht. Dhe për ta bërë të qartë që në fillim dhe për të mos ngatërruar njerëzit me hipoteza konspiracioni, mua nuk më ha shumë merak per helenizmin. Unë e dua Shqipërinë, sepse është vendi ku kam lindur unë, ku ka lindur im gjysh, im atë, ime më, gruaja ime dhe fëmijët e mi.

Por më ha meraku për Himarën, pasi jam nën përshtypjen se Kristo Frashëri, Sabri Godo, Pëllumb Xhufi, Zheji e kompani, nuk bëjnë dallime midis Greqisë dhe Himarës. Sikundër edhe plot të tjerë, të cilët jua kanë mbushur apo e kanë pasur veten të mbushur mëndjen se Himara = Greqia. Dhe zullumi shtohet kur dje, tërë himariotëve dhe të tjerëve që dinin greqisht, shumica e shqiptarëve i drejtoheshin me titullin “greku”, (për të mos shtuar prapashtesa të tjera fyese). Tani, siç thotë Fan Noli, është ndruar faqja dhe tërë bateritë i kanë drejtuar për të dhënë tërë argumentat për të justifikuar se himariotët janë shqiptarë. Dhe patosi me të cilin flasin dhe faktet që sjellin, për shumicën e himariotëve që unë njoh, janë të dyshimta, për tu mos besuar dhe arrijnë deri edhe fallsifikime. Dhe kjo është një fushë ku “pasioni dhe besimi luajnë rol shpesh më të rëndësishëm sesa dyshimi racional dhe shija e së vërtetës” siç shprehet z. Vehiu.

Unë e quaj veten Himariot, edhe pse jam nga Dhermiu, apo siç e quajmë ne Drimadhes. Dhe ndjenja se çfarë jam unë, nuk mund të më imponohet dhe nuk do të mund të më imponohet sikurse kërkohet të bëhet nga shumë shkrues “patriotë”, të cilët ende nuk e kanë kuptuar këtë. Nuk e kanë ende kuptuar se sot nuk mund ti imponosh askujt,por mund ta bindësh me forcën e argumentave dhe të dhënave historike. Por jjo duke keqpërdorur ato.

Dhe ketu duhet bërë edhe njëherë dallimi midis patriotizmit, që është dashuria për atdheun tënd dhe nacionalizmit, që shihet si urrejtja për atdheun e tjetrit. Z. Frashëri e bëri të qartë këtë në letrën e 5 Tetorit në “Gazetën Shqiptare” dhe është perfekt ashtu si e shoh unë atë kundrejt Greqisë dhe Himarës. Dhe padashur të përsëris, këta lloj njerëzish po kalojnë cakun cakun e patriotizmit dhe po bëhen nacionalistë- sidomos kur ku lidhet me Himarën.

Historia, Himara dhe historianët

Ajo që debatohet vazhdimisht në shtypin shqiptar dhe që mundon mëndjen e shqiptarve të thjeshtë dhe të kultivuar, qytetare apo fshatarë, në Veri apo në Jug, është se ç’farë janë Himariotët. Sapo thua se je nga Himara, pyetja e parë që të bëhet, në dasma, vdekje, kur ble bukë pao parkon, është “C’farë jeni ju Himariotët”. Por ndërsa populli pyet të zotët e punës, d.m.th Himariotët, he korifejtë dhe jo-korifejtë e shkencës shqiptare mundohen me njëmijë e një mënyra, që ata ti klasifikojnë si shqiptarë. Ashtu me dhunë me argumenta që i pëlqejnë publikut, duke harruar se të pyesin të zotët e punës, vetë Himariotë. Dhe shkaku se përse nuk pyesin të zotët e punës duhet të jetë interesant.

Ndërsa historianët kanë të drejtën e “zotit” që të merren me historinë, ka plot të tjerë, që shndrrohen në ekspertë dhe kalojnë në ekstazë, kur vjen fjala të flasin për historinë e Himarës. Të gjithë bëhen ekspertë për etnicitetin e Himariotëve, urrejtjen ndaj Bollanos, njohjes së vendit se ku zbarkoi Qezari, parardhësve pellazgë të ilirëve, iliricitetit të epirotëve, “grekut” Spiro Milo, shqiptarit Eqrem Vlora, e kështu më rradhë. Më lejoni t’ju them se për mua se këto zbrazje urrejtje tanimë e kanë mbushur kupën. Dhë për më tepër nuk kanë asnjë efekt mbi Himariotët. Dhe shkaku për këtë është pasi shumica e këtyre “patriotëve” flasin jo për atë që ndodh në realitet, por për atë u vjen për hosh publikut anti-Himariot.

Por rezultati është se ne, Himariotët, kemi të drejtën e Zotit të vemë një pikëpyetje në ato që thuhen. Jo vetëm sepse një qenjë e arsyeshme Homo Sapiens, duhet ta bëjë, por sepse me lejen e tyre dhe tonën, ne kemi edhe një veçori , që duhet të mbahet parasysh.

Do të doja të bija në vëmëndje të lexuesve të këtij shkrimi një paragraf sërisht nga Vehbiu, i cili më ka lënë të kuptoj se e ka parë Himarën së afërmi dhe jo me armiqësinë e personazheve të lart-cituar. Ja si shkruan ai në gazetën Ballkan në 2003 në shkrimin “Dilema për Himarën”. “Himara mbetet pjesë e e Shqipërisë, por gjithmonë pjesë e veçantë, që meriton vëmëndje dhe trajtim të veçantë.... Për të gjithë ne që i përkasim qendrës së një shteti kombëtar, në mos etnik si Shqipëria, nuk ësstë e lehtë të pranojmë se cilësitë që ia mveshin natyrshëm vetes nuk mund ti zbatohen automatikisht dikujt tjetër. Mirëpo përvoja historike... tregon se çdo kategorizim etnik i sforcuar është po aq i mirëpritur për himariotët vetë sa edhe këmisha e forcës; në mos edhe kundërprodhues, për shkak të efektit paradoksal që mund të sjellë”.

Nëse nuk arrini të kuptoni, atë që thotë Ardian Vehbiu, po e them më thjesht. Shumica e fjalimeve “patriotike” që botohen nëpër gazetat, himariotët (që nuk mendojnë si ju) i klasifikojnë si angullima të padenja për tu prishur qetësinë. Sepse qetësinë ua ka dhënë historia e tyre që Leon Rej e ka cilësuar “ si e vetmja për tu krenuar nga ana e shqiptarve”. Kjo veçori përforcohet edhe nga dëshmia e udhëtarit anglez që ndërsa pyeste Himariotët se ç’farë ishin ata citon përgjigjen etyre. “Ne i shërbejmë Sulltanit ” të thonë ata; por të pyetur nëse janë Shqiptarë, të Krishterë apo edhe Turq të thonë - “ Asnjë prej këtyre; Ne jemi Himariotë”. Këtë gjë nuk e kam shpikur unë, sepse është cituar nga Eduard Liri që në 1848. Dhe ajo është aktuale edhe sot.

Besoj se disa e dinë këtë. Besoj se e dini se Akademia e Shkencave e Shqipërisë ka bërë një botim të veçantë për Himarën, sikurse besoj se e dini se nuk e ka bërë këtë për ndonjë krahinë tjetër. Sikurse edhe z. Frashëri ka bërë një libër (-th) ku trajton historinë e Himarës dhe veçanërisht etnicitetin e Himariotëve, ndërkohë që nuk ka bërë ndonjë libër për krahinën e tij. Pse vallë? Për të keqinformuar dhe mbushir mendjen kujt?

Është fakt i njohur se shumica e anti-Himariotëve në gazetat dhe shumica e sajteve të Internetit, ku bubullin shqiptarizmi ekstrem, keqpërdorin një bir i shquar të Dhermiut, Petro Markon. Doja tu kujtoj atyre se edhe ai me modestinë e tij, pranon se nuk është historian, pra fjalët e tij nuk mund të merren për çfarë ai nuk është. Kulmi është kur historianë, gjuhëtarë, arkivistë të shquar përdorin argumentat e tij për të justifikuar etnicitetin e kërkuar me zor të Himarës, ndërkaq që ai ngelet vetëm një shkrimtar.

Është e drejta e tyre ta përdorin nëse duan ti mbushin mendjen vetes se historia e Himarës është ashtu siç duan ata të jetë. Ne, Himariotët, ndërkaq nga formimi ynë nuk jemi te shtërnguar tu besojmë atyre pseudo-fakteve që sjellin këtakeqinformues, pasi jemi kundër paditurisë që ata çfaqin dhe dhe keqpërdorimit të fakteve.

Por, sic ju premtova, po ndalemi konkretisht tek gabimet e z. Frashëri.

1. Z. Frashëri në artikullin e datës 05 Tetor, pyet “Çfarë përfaqëson shoqata e Himariotëve të

Tiranës? Mos është ndonjë institucion shkencor A nuk ju duhet juve se kjo shoqatë e panjohur ngjet me “kolektivate agjitatorve të dikurshëm.........etj .etj.?

Më lejoni t’ju sqaroj se emri i shoqatës së përfolur, është Komuniteti Himariot dhe ka degë në Tiranë, Himarë, sikurse edhe në Athinë dhe Washington DC. Shoqata përfaqëson një organizatë legale e regjistruar në gjykatën e Tiranës që në datë 09 Maj 2002.

Mesa duket, z. Frashëri i kushton rëndësi më tepër veprimtarisë së Komitetit Panhelenik të Athinës dhe Komitetit Vorio-Epiriotik të Janinës, dhe ndaj nuk ka pasur kohë që të lexojë për gjërat e tjera. Më lejoni ta mirëinformoj profesorin që dizinformon ditën në diell, se përveç të tjerave, shoqata Komuniteti Himariot ka organizuar dy konferenca (respektivisht në 2005 dhe 2008) dhe po organizojmë edhe një tjetër në 2010, ku do të ftojmë edhe profesorin të marrë pjesë duke ja hequr tërë shpenzimet për tu siguruar se nuk jetë më i paditur.

Takimi i fundit i bërë nga shoqata në bashkëpunim me Bashkinë e Himarës u bë në Himarë, në 24 Maj 2008. Morrën pjesë aktive dhe referuan mbi 17 profesorë të nderuar, nga Himara dhe jashtë Himare, sikurse morri pjesë dhe foli edhe Presidenti i Republikës, z. Bamir Topi. Nëse ende ka dyshime prof. Frasheri, mund ti çojmë kopje të botimeve, për ti provuar se është kokë e këmbë gabim. Dhe meqë akuzon se ne jemi “agjitatorë”, unë do ti kërkoja që t’i marrë pas akuzat e bëra publike dhe të kërkojë falje publike ashtu sikunder bëri akuza publike të pabazuara. Dhe sërish këtu nuk është fjala për “ nuk ju duket”, por si është në realitet, dhe sërisht keni shkelur në dërrasë të kalbur, z. Frashëri.

Nuk ed i se kë quan Frashëri institucion shkencor, por shoqata Komuniteti Himariot përbëhet dhe mobilizon forca shkencore. Dhe këtë e ka bërë me dy konferencat shkencore që lartpërmëndëm sikurse do të bëjmë edhe me të tretën dhe të katërtën. Dhe për ta qetësuar zotërinë dhe ata që i shkojnë pas, i themi se ne jemi dhe mbetemi agjitatorë të së mirës së Himarës, ashtu siç e mendojmë dhe nuk i marrim leje askujt. Për këtë z. Frashëri të jetë i bindur dhe të flejë rehat sot e nesër dhe tërë kohën.

2. Duhet të sqaroj per publikun se qëllimi i aktivitetit që përflitet nga Frashëri, nuk ka

bëjë as me çështjen e minioritetit të Himarës dhe as me sovranitetin e vëndit të tij (dhe me lejen e tij edhe tonin). Në të dy konferencat e para e organizuara nga Komuniteti Himariot, ne kemi theksuar se turizmi dhe veçanërisht turizmi kulturoro-historik, duhet të jetë baza e zhvillimit të ekonomisë së Himarës dhe bregut, së bashku me bujqësinë. Dhe për të sensibilizuar publikun për këtë pasuri të pashfrytëzuar të Himarës, menduam të mbledhim historianë, studjues të fushave etnografike, kulturës materiale dhe shpirtërore, kryesisht nga Himara, por edhe jashtë saj për ti evidentuar dhe propaganduar këto vlera. E cila në analizë të fundit, përmes banorëve më të mirëinformuar do ti përçohet turistëve, që duan të vizitojnë krahinën.

Dhe nëse profesori ka shkruar edhe një libërth, ku ka përmbledhur njohuritë e tija mbi etnicitetin e Himariotëve, natyrisht në një “bisedë me historianët greke”, kjo nuk është shkak që ne të përqëndrohemi tek ky argument. Himariotët do të kenë kohë të flasin edhe më gjerë mbi këtë argument delikat për Shqipërinë. Por në një kohë tjetër pasi gjykojnë se nuk është koha e përshtatshme. Nuk është koha e përshtatshme qëkurse në Shqipëri ka profesorë si z. Frashëri, cilët janë të paragjykuar pasi disa grekë ne Stamboll në fillim të shekullit të kaluar i paskan quajtur “prodhote” gjyshin dhe babain e tij, sikurse ka individë që të nxitur nga ai dhe të tjerë, që në 2010 arrijnë edhe të vrasin një qenje tjetër njerëzore sepse flet një gjuhë tjetër nga ata.

Në reagimin e parë të bërë tek “Gazeta Shqiptare”, z. Frashëri aludoi se financimi i këtij aktiviteti padyshim është bërë nga Greqia. Më lejoni tu informoj se edhe këtë herë, nuk e ka qëlluar në shënjë dhe supozimet e tia janë sërisht të gabuar. Shpresoj vetëm që këtej e tutje të ketë më respekt për veten duke mos hamëndësuar më. Nuk dua të them se hamëndësimi i tij është i qëllimshëm, pasi kjo do ta rëndonte akoma më tepër në moshën e tij kur nuk shumë kohë të shlyejë mëkatet.

3. Z. Frasheri gënjen publikun ditën në diell kur thotë se shënjtorët e e kishës së krishterë në

Himarës thirren me apelitivin latin ”Shën” dhe jo me ”Ajo”. Për mua, kjo nuk është veçse të vazhdosh të gënjesh veten me lugë të zbrazur. Une e ftoj z. Frashëri të vizitojë Palasën, Dhërmiun apo Himarën dhe ta saktësojë vetë, në vënd të supozojë gjëra të paqëna. Thënë troç, në Himarë nuk ka shën Kozmai, por Ajos Kozmas; s’ka Shën Thodhori, por Ajos Theodhoros; s’ka Shën Petro, por Ajos Petros e kështu me radhë. E nesë me lejohet ta vazhdoj, më duhet ti them z. Frasheri të mos vazhdojë më gjepurat e radhës se Himara është bilinguale, me gjepura se në Himarë flitet shqip, por edhe greqisht.

Mbase duhet thënë copë e qartë se lufta për të cilën është thirrur të kontribuojë edhe z. Frashëri është t’i fshehë publikut se Himara, Dhërmiu (Dhrimadhes) apo Palasa, flasin greqisht. Dhe për të mos u mbuluar me gjethe fiku, ata që thonë të kundërtën apo pjesë të së vërtetës se HIMARA FLET GREQISHT, nuk bëjnë gjë tjetër veçse gënjejnë veten e tyre dhe të tjerët. Himariotët, dhrimadhiotet dhe palasikotët flasin edhe sot e kësaj dite greqisht. Sikurse flasin edhe shqip dhe gjuhë të tjera. Por greqishtja për këto tre fshatra është gjuha e parë – gjuha me te cilen flasin, mallkojne, numerojnë, qajnë , këndojnë. Po, është kështu dhe jo ndryshe. Dhe nëse dikush thotë të kundërtën, ai gënjen sot e tërë ditën.

Dhe të folurit e gjuhës greke në këto tre vënde është evidentuar me të shkruar që në vitet 1600. Nuk ka as më të voglën dyshim për këtë. Nëse z. Frashëri e vë këtë në dyshim le të sqarohet në burimet e mëposhtme: (1) Raporteve të Bazilianëve për Propaganda Fides në shekullin 17-të, ku cilësohet se “ nga pesëmbëdhjetë fshatra të Krishtere, vetëm tre janë Greke dhe të tjerët janë Shqiptarë; (2) Dhimitër Shuteriqit që shkruan në librin e tij “Tekstet shqipe dhe shkrimi i shqipes ne vitet 879-1800” botim i i tretë (i 2005) i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë” ku flet për veprën e përkthimit të “Doktrinës së Krishterë” f. 186 “ Mund që shqipërimi në Himarë bëhej nga greqishtja, meqë Rodinoi ishte grek dhe aty flitej greqisht”. Dhe, së fundi, (3) e ftojmë sërisht të marri pjesë ne konferencën tonë për historinë, ku mund të njihet nga afër mbi të dhënat e fundit mbi këtë histori. Ftesa qëndron e hapur, pasi në analizë të fundit ne Himariotët janë tolerantë.

E megjithatë, unë ende nuk arrij të kuptoj se ç’të keqe ka që të pranohet se Himara flet greqisht. Nuk kuptoj edhe “qëndresën” që bëhen për ti mohuar asaj statusin e minoritetit, por kjo është mollë e ndaluar ende. Ndaj le të qëndrojmë tek e para. Ç’humbi Italia që ka arbëreshët? C’humbi Amerika që lejon që spanjishtja apo kinezçja të flitet në Kalifornia apo Florida? Nuk e kuptoj këtë frikë të pakuptimtë se po u bë Himara minoritet, çfarë do të humbasë Shqipëria përveç mirënjohjes së Himariotëve? Apo mos vallë ekziston frika se sapo të bëhet kjo gjë, himariotët do ti marrin tokat në krahë dhe do ti çojnë në Greqi??? Nga çdo anë që ta rrotullosh, ekziston një frikë e pakuptimtë.

4. Z. Frashëri bën edhe një lapsus tjetër kur e ndan Himarën nga kisha ortodokse dhe bën lojë

fjalësh per ta futur Himarën në vathën e Papatit. Eshtë e vërtetë se Himara duke nisur që në shekulline XVI kish nisur lidhjet me Papën dhe rezultat i saj qe ardhja e murgjve Bazilianë, të cilën hapën në Himarë shkollën e parë të njohur në territorin e sotëm shqiptar. (fakt ky i neglizhuar).

Sigurisht që përgjigjen e saktë do ta marrë në konferencë. Por le të sqarojmë se ndonëse ka patur një kohë (relativisht me shumë se një shekull) kur misionarët bazilianë u vendosën në Himarë duke bërë një punë të lavdërueshme në mësimin e katekizmit dhe civilizimin e trevës, ata nuk arritëm kurrë të konvertojnë Himarën në katolike. Madje siç tregojnë edhe vlerësimet e tyre, misioni i tyre në Himarë është cilësuar si i dështuar apo siç e citon Skiroi “misoni i pafat i Himarës” (it. infelice Missione di Cimarra). Në letrën e dërguar nga i njejti misionar, Propaganda Fides dhe lexuar në 07 Maj 1732 pra pak para se të mbyllet misioni, thuhet qartë se “ndonëse banorët janë të Krishterë, megjithatë asnjë nga vikarët apostolikë nuk ka guxuar të shpallë (it. si e azzardato ad affermare) se janë katolikë të vërtetë dhe të sinqertë”.

Ngjarjet i dhanë atij të drejtë. Edhe misioni tjetër, pas dy shekujsh i misionarëve bazilianë në Shqipëri, përfshirë këtu edhe Himarën, nuk pati sukses. Ftoj z. Frashëri, të lexojë monografinë i vitit 2009 të Ines Murzakut për tu bindur që të heqë dorë nga ato pretendime që nuk i kanë patur as misionarët.

Pra, të shmangësh Himarën nga ortodoksia, nuk është korrekte dhe e saktë. Edhe një herë, e ftoj z. Frashërin të shkojë në një meshë në Dhërmi dhe le të bindet për këtë. E ftoj të pyesë dikë për uniatët dhe do të shohë reagimin e tyre.

Dhe sërisht z. Frasheri bie në prehërin e gabimit të pafalshëm të përmëndur nga R. Elsie, citim i cili më duket si një diagnozë e saktë, e cila ndonëse dhëmb, mund të jetë rruga e vetme për të shëruar. Z. Elsi shkruan se “Fakti është se ka shumë mendime të historianëve, që nuk janë të sakta, kurse historia shqiptare ka një prirje t’i shkruajë gjërat siç i dëshëron të jenë, por jo siç janë. Kësisoj gati tërë historia e shqiptarëve, shumë libra, përmbajnë falsifikime të tmershme. Duhet tejkaluar kjo situatë, sepse nuk është në favor të populllit shqiptar..”. (nënvizimi imi KVJ)

Z. Pasha dhe Himara

Në artikullin e tij tek “Shekulli” i disa javëve më parë, Z. Pasha solli në vëmendje disa harta, njëra nga të cilat është i shtabit të ushtrisë greke, ku shpluhuroset fantazma e luftës pas 90 vjetësh.

Një pyetje. Pse nuk sjell kolonel Pasha në vëmëndje një hartë të bërë nga shtabi i Perandorisë së Italisë së viteve 1940 apo para saj në vitet ’20, ku Shqipëria është pjesë e synimeve ekspansioniste të Italisë fashiste. Apo edhe të Gjermanisë? Mjafton kjo që të damkosësh grekët e sotëm, italianët e sotëm, gjermanët e sotëm, apo rusët e sotëm për shkak të sjelljes të paraardhësve tyre? Nuk gaboj kur them se të sjellësh këtë hartë në vëmendje të publikut do të thotë thjesht të tundish shqiptarëve të thjeshtë një fakt, ndonëse të vërtetë (nëse është,) por pa vlera reale sot, pasi askush nuk ka këto synime. Nëse ka prova për kundërtën, atëhere Shqipëria duhet menjëherë të presë marrëdhënjet me këto shtete dhe nëse nuke bën atëhere z. Pasha ka vënë gishtin në një mungesë serioze. Por unë kam dyshimin e madh se këto dyshime janë vetëm në mëndjen e të curufjepsurve, që të djeshmen e bëjnë të sotme!!

z. Pasha përpiqet të sqarojë diçka për prejardhjen e emrit Himarë. Mbase unë lodhem kot me të, por mbase ja vlen për publikun. Nëse autori, kërkon të hedhë poshtë prejardhjen greke të emrit Himarë, tentativa e radhës nuk është e goditur.

Pasi edhe nëse emri Himarë nuk vjen nga “himaros”, (gr. përrua), edhe emri ”Kimerë”, sërisht vjen nga greqishtja. Termi Kimerë përcakton një qenje mitollogjike, ku gërshetohen disa tipare të cilat nuk ndodhen në natyrë tek i njëjti lloj. Borges ka bërë një përshkrim interesant të kimerave, dhe e ftoj z.Pashaj që ta lexojë librin e tij . Dhe si gjithmonë në raste të tilla, përpjekja e tij për ta shpjeguar me shqipen Ki-Merr-Era le shumë për tu dëshëruar, sikurse dhe shpjegimet e tjera, të bërë nga himariotë dhe jo-himariotë.

Por kjo përpjekje për të shjeguar emrin e Himarës me shqipen është interesante si fenomen, pasi të sjell në ndërmënd përpjekjet për të shpjeguar tërë fillimet e botës me shqipen sikurse edhe përpjekjet për ta paraqitur Adamin, Evën, Pirron, Homerin, Akilin, Aleksandrin e Madh, Napoleonin, Bushin, Ana Bolenën e lista mund të zgjatet pa fund, si shqiptarë. Shumë e bukur për të qenë e vërtetë. Eshtë fenomeni që Ardian Vehbiu, e cilëson mjaft bukur si “shqiptarizimi i origjinës”. Mbase koloneli duhet ta lexojë artikullin e z. Vehbiu e pastaj të shprehet për propozimet e bëra në zjarrin e patriotizmit.

Unë nuk i ve faj as atij e as z. Nezha për këto guxime të tilla. Ato janë si ato përrallat që i tregon gjyshja nipërve për ti vënë në gjumë. Himariotët nuk janë në atë stad – ne jemi zgjuar, jo gjumashe dhe vigilente, dhe lexojmë, sepse jemi të interesuar të dimë të vërtetën për Himarën , duke qenë kritik si për historiografinë greke ashtu dhe atë Shqiptare.

Ne vënd të mbylljes.

U tregova për herën e parë se si e “takova “ Samuel Xhonson-in. Më vonë në Universitet, Xhohsoni më çuditi më një tjetër frazë. Atje gjeta se ai, skocezi që kish bërë fjalorin e parë të gjuhës angleze, tërshërën (lat. Avena sativa) e kish përshkruar si “bimë me të cilën ushqehen njerëzit në Skoci dhe kuajt në Angli”. Skocezi i zgjuar arrinte të sillte një frazë ku përtej pamjes së parë në cilin lexuesi i pakujdeshëm mund të mendojë se skocezët ushqehen me të njëjtën ushqim si kuajt (padyshim një ndjenjë jo e këndshme), nënvizonte se ishte pikërisht tagjia që bënte që anglezët të kishin kuajt nga më të famshëm në botë. Dhe padyshim, për të njëjtin shkak- gjithmonë sipas tij, skocezët ishin nga njerëzit më të mirë të botës. Unë nuk e di nëse kjo e fundit për skocezët është e vërtetë, por Xhonsonin e vlerësoj për patriotizmin e tij të shprehur edhe në një fjalor të gjuhës angleze.

Por duhet te jetë ndryshe per ca të tjerë. Sepse Ardian Vehbiu (sërisht ai) citon edhe një publicist amerikan Henri Louis Mencken, i cili shkon atje sa të thotë se “Kush thotë sa e don vëndin e tij, pret që ta paguajnë për këtë”.

Unë do të doja që ashtu siç thotë Ilir Yzeiri, këta njerëz, që gjejnë forcë e kurajo të shajnë çdo gjë, të arrijnë të ngrihen dhe të thotë sikurse Yzeiri në faqet e gazetes Shqip( datë 03 shtator 2010) në artikullin “Përse gabova në gusht”. Citoj “Vetëm se unë edhe këtë rradhë dua të rreshtohen në krah të atyre grekërve ballkanas që në një manifestim kundër ekstremizmit grek, mbanin në duar një pankartë gjigante në të cilin shkruhej: Vëllezër Shqiptarë Na Falni!!! Në këtë rast edhe unë, cilido që të jetë vendimi për vrasjen e të riut nga Himara, rreshtohem në anën e atyre grekërve që mbanin në duar pankartën, në të cilën në këtë rast mund të shkruhet “VËLLEZËR HIMARIOTË, NA FALNI”. Kaq mjafton për të nxitur paqen!!!

* Ardian Vehdiu “Zhargonet e Kombit”, vëll. I, Botimet Sejko 2004, 144- 153, botuar për herë të parë tek “Shekulli” datë 18 Dhjetor 2003.