Η "νέα" αμερικανική εξωτερική πολιτική

Ντόκος Θάνος (ΤΟ ΒΗΜΑ)
19 Νοεμβρίου 2006

Θα ήταν βεβαίως αφελές να θεωρήσει κανείς ότι η όποια αλλαγή στην αμερικανική εξωτερική πολιτική, είτε ειδικότερα στο θέμα του Ιράκ, είτε γενικότερα είναι ξαφνική και οφείλεται αποκλειστικά στην ήττα των Ρεπουμπλικάνων στις πρόσφατες εκλογές για το Κογκρέσο. ‘Η ότι αυτή η εκλογική ήττα οφείλεται αποκλειστικά στην αποτυχημένη αμερικανική εμπλοκή στο Ιράκ. Βεβαίως, ο αυξανόμενος αριθμός των αμερικανικών απωλειών στο Ιράκ και τα αδιέξοδα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής έγειραν αποφασιστικά την πλάστιγγα υπέρ των Δημοκρατικών, παρά το γεγονός ότι και αυτοί ήταν διχασμένοι όσον αφορά στα επόμενα βήματα της αμερικανικής πολιτικής στο Ιράκ και τη Μέση Ανατολή γενικότερα.

Είναι ίσως νωρίς για να εκτιμήσει κανείς αν αυτή η εκλογική ήττα σηματοδοτεί και μια μείζονα και μόνιμη (τουλάχιστον σε βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη προοπτική) ιδεολογική αλλαγή στο εσωτερικό των ΗΠΑ, μακριά από τον [νέο]συντηρητισμό και την προσπάθεια εξαγωγής και επιβολής της δημοκρατίας. Το βέβαιο είναι ότι τα δύο τελευταία χρόνια της θητείας του Προέδρου Μπους θα είναι πιο δύσκολα από ότι παραδοσιακά συμβαίνει με το τέλος της θητείας κάθε Προέδρου (όπου λόγω μειούμενης επιρροής και επερχόμενης αλλαγής αποφεύγονται σημαντικές πρωτοβουλίες που θα "φορτώνονταν" στον επόμενο πρόεδρο).

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι μια προσπάθεια ήπιων, προσαρμοστικών αλλαγών στην αμερικανική εξωτερική πολιτική, ιδιαίτερα στις σχέσεις με την Ευρώπη και άλλους σημαντικούς συμμάχους των ΗΠΑ, είχε αρχίσει από τις προεδρικές εκλογές του 2004, με την τοποθέτηση της κας Ράις ως Υπουργού Εξωτερικών. Η κα Ράις, η επιρροή της οποίας θα ενισχυθεί, θα συνεχίσει να δίδει σχετικά μεγαλύτερη έμφαση στη συναινετική διπλωματία. Εάν δεν σημειωθεί κάποια συνταρακτική εξέλιξη, διαχειριστικής φύσης θα είναι η πολιτική Μπους σε θέματα όπως οι σχέσεις με τη Ρωσία, τη Κίνα, την προσπάθεια μεταρρύθμισης του ΟΗΕ και το ζήτημα του πυρηνικού προγράμματος της Β. Κορέας. Εξάλλου, δεν αναμένονται σημαντικές αλλαγές στις αμερικανικές επιδιώξεις σχετικά με Ελλάδα και Τουρκία, ή τα Βαλκάνια.

Σαφώς μεγαλύτερες πιθανότητες αλλαγής πολιτικής, ή ορθότερα επιτάχυνσης υλοποίησης επιλογών που είχαν αρχίσει να συζητούνται εδώ και μερικούς μήνες, υπάρχουν στην περίπτωση του Ιράκ. Οι ΗΠΑ θα προσπαθήσουν να απεμπλακούν από τη χώρα αυτή με το μικρότερο δυνατό κόστος. Ωστόσο, η άμεση και πλήρης αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων από το Ιράκ θα αποτελούσε ένα ισχυρό πλήγμα για το γόητρο και την παγκόσμια στρατηγική των ΗΠΑ, ενώ, και αυτό είναι το σημαντικότερο, θα άφηνε πίσω ένα σπαρασσόμενο Ιράκ, με υψηλές πιθανότητες τριχοτόμησης. Ιδιαίτερα συζητείται το ενδεχόμενο σταδιακής απόσυρσης, με ισχυροποίηση των ιρακινών δυνάμεων ασφαλείας, με αβέβαιες, όμως, προοπτικές σταθεροποίησης της χώρας. Ίσως η μόνη βιώσιμη –αλλά εξαιρετικά δύσκολη- λύση είναι η διεθνής συνεργασία για τη σταθεροποίηση και ανασυγκρότηση του Ιράκ, με άμεση εμπλοκή των γειτονικών χωρών, και εδώ βεβαίως απαιτείται, όπως υποστήριξε και ο Βρετανός πρωθυπουργός Τόνι Μπλερ, μια συνολική επανεξέταση των προβλημάτων ασφαλείας σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, και άμεσος διάλογος με Συρία και Ιράν.

Από τις εξελίξεις στο Ιράκ, θα επηρεαστεί και η αμερικανική πολιτική απέναντι στο Ιράν, αν και φαίνεται ότι μειώνονται οι πιθανότητες ακραίων ενεργειών κατά της Τεχεράνης. Γενικώς θα αποφευχθούν κινήσεις με δυνητικά υψηλό εσωτερικό κόστος, κατόπιν πιέσεων και από ρεπουμπλικάνους βουλευτές και γερουσιαστές, για αποφυγή νέας εκλογικής ήττας το 2008.
Το φιλο-ισραηλινό λόμπυ και οι ευαγγελιστές θα προσπαθήσουν να εμποδίσουν, και έχουν σοβαρές πιθανότητες να το επιτύχουν -με δεδομένη και τη δογματική ακαμψία της Χαμάς- την άσκηση ουσιαστικών πιέσεων επί του Ισραήλ για την επανέναρξη διαπραγματεύσεων για το Παλαιστινιακό.

Τέλος, ο Μπους θα δώσει μεγάλη έμφαση στην υστεροφημία του, διασώζοντας ότι μπορεί, και θα παίξει μέχρι τέλους το χαρτί της τρομοκρατικής απειλής, ένα ζήτημα στο οποίο οι Δημοκρατικοί δύσκολα θα μπορέσουν να διαφοροποιηθούν.

Ο Θάνος Π. Ντόκος είναι Γενικός Διευθυντής Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ).