Comment::Marredheniet greko-shqiptare

Ngërçi midis së kaluarës, së tashmes dhe së ardhmes

Nga Enri Hide*

06-05-2007 (Shekulli)

Çfarë është identiteti kombëtar dhe si ai është krijuar në rastin e shumicës së vendeve ballkanike? Gjithkush që përpiqet të kuptojë conceptual framework dhe filozofinë në të cilën mbështeten marrëdhëniet midis Shqipërisë dhe Greqisë, duhet t'i japë përgjigje kësaj pyetjeje themelore. Në fakt, identiteti kombëtar Grek dhe ai Shqiptar kanë bazë perceptimin e kundërt. Ata mbartin në një farë mënyre negativitetin në perceptimin e njëri-tjetrit. Kjo është tipike e procesit të identitetit shtetformues, ku bashkësitë sociale e përcaktojnë veten duke mohuar/nëpërkëmbur identitetin e "tjetrit". Kështu në thelb të historisë së popullit shqiptar, atij grek, apo dhe te tjerëve gjendet lufta për mbijetesë, kundër "të tjerëve". Identiteti përcaktohet si "e kundërta e të tjerëve" (respektivisht mosqenia shqiptar, apo mosqenia grek). Kjo gjen shpjegimin e saj në kërcënimin e përjetshëm për humbjen e ADN-së sociale të dy vendeve tona.

E vërteta është se vendet ballkanike kanë prodhuar shumë histori gjatë procesit të tyre identitet-formues. Aq histori saqë strukturat e tyre moderne shoqërore nuk kanë qenë të afta të konsumojnë. Kështu "tepricat" e këtij "konsumimi historik" janë kthyer vetvetiu në nacionalizëm. Ky nacionalizëm ka marrë shpeshherë forma ekstreme. Por është një nacionalizëm artificial i prodhuar nga procesi historik dhe aftësitë sociale shoqërore të shoqërive tona. Natyrisht që gjatë proceseve historike kanë ekzistuar tendenca të tilla, të cilat janë shfaqur me forma të ndryshme, shpeshherë të manifestuara nëpërmjet përdorimit të dhunës. Reminishencat e kësaj të kaluare historike janë të pranishme dhe sot. Ato dalin në sipërfaqe sa herë që amplitudat politiko-diplomatike në marrëdhëniet midis Shqipërisë dhe Greqisë alternohen. Ky vektor, që në njërin krah gjen nacionalistët dhe në tjetrin "të moderuarit" (ata që shohin të ardhmen e përbashkët të dy vendeve tona në familjen evropiane) është faktori përcaktues i perceptimit të opinionit publik në të dy vendet për njëri-tjetrin. Për fat të keq rrallëherë ai gjendet në balancë.

Synimi i gjetjes së balancës duhet të jetë përcaktuesi në politikën midis dy vendeve. Porrruga drejt saj po vonon të duket në horizont. Afrimi dhe njohja midis dy kombeve mbetet peng e të kaluarës e cila duket se përpiqet të hedhë rrënjë në të tashmen. Nuk po argumentoj këtu se vendet dhe popujt tanë nuk njohin njëri-tjetrin. Por se kjo njohje, e cila duhet të fillojë nga elitat politike dhe perceptimi i tyre për marrëdhëniet dypalëshe, ka ngelur peng i "nacionalizmave" të vjetra ballkanike. I atyre ideologjive ekstremiste që duket sikur kanë dalë nga pluhuri i historisë evropiane dhe po mbizotërojnë të kënaqura në konstatimin se "dollapi i historisë së nacionalizmit" nuk është mbyllur ende në këtë pjesë të Ballkanit. Impakti i ekstremeve të spektrave politikë në opinionet publike të të dy vendeve, i shumëfishuar nëpërmjet mediave, shpeshherë të veshura me mantelin e "nacionalizmit romantik", ka përcaktuar gjatë periudhës së Pasluftës së Ftohtë dhe derimë sot perceptimet e shoqërisë shqiptare dhe asaj greke. Amplituda e polarizimit është e përkohshme për faktorët opinion-formues politikë të të dy vendeve, duke pasur parasysh se ata janë "variabla të varur" (nga faktorë përtej marrëdhënieve të ngushta dypalëshe)dhe gjuha politike e tyre është e përkohshme. Por impakti në opinionin publik dhe polarizimi i tij në të dy vendet vazhdon më gjatë, duke mbartur në vetvete "paaftësinë" e strukturave shoqërore të konsumojnë historinë dhe të kalojnë përtej saj, drejt perceptimit evropian të historisë.

Ata që shohin marrëdhëniet midis Shqipërisë dhe Greqisë të shkëputura nga proceset ballkanike dhe ato euroatlantike do gabonin rëndë në arsyetim dhe, për rrjedhojë, dhe në konkluzion. Ridimensionimi i prioriteteve strategjike të disa prej fuqive të mëdha, i përshpejtuar sidomos pas rikonfigurimit strategjik që SHBA-të ndërmorën pas 11 Shtatorit 2001, ndikuan dhe në nënsistemin ballkanik. Duke pasur gjithsesi në mendje se marrëdhëniet politiko-diplomatike të viteve të fundit midis Greqisë dhe Shqipërisë janë normalizuar dhe ndërthurur në përcaktimin e integrimit euroatlantik të Shqipërisë dhe mbështetjes së Greqisë në këtë rrugë, mund të themi se, të paktën në nivelin politik dhe atë ekonomik loja e vjetëruar disi e "zero-sum thinking" ja ka lënë vendin logjikës së përfitimit të dyanshëm nga normalizimi në nivel politiko ekonomik. Ky fakt dëshmon se, të paktën në nivelin e elitës politike që drejton dy vendet, reminishencat e të kaluarës historike duket sikur po ja lënë vendin një tjetër procesi identitet-formues – atij të përafrimit politik në bazë të filozofisë së fqinjësisë së mirë dhe perspektivës së integrimit në strukturat e BE-së dhe NATO-s.

Ndërkohë, në nivelin e opinionit publik, marrëdhëniet midis dy vendeve vazhdojnë të jenë pre e së kaluarës dhe e dyshimit, gjë e cila dëshmon aftësinë e kufizuar "konsumatore" të historisë, e cila ka në të dy vendet tendencën të idealizohet dhe të përdoret si argument kryesor arsyetimi në krahasimin midis dy vendeve. Ky rreth vicioz i perceptimit të historisë ka filluar të bëhet pengesa kryesore filozofike e dy shoqërive tona, e cila sot i ato mban të mbërthyera në ngërçin e së shkuarës dhe i krijon një perde të turbullt që pengon të shohin të ardhmen.

*Autori është pedagog i Shkencave Politike në një universitet privat nëTiranë