Friday, October 15, 2010

Pellazgët flasin shqip


Konference shkencore me interpretuesit e mbishkrimit te Pilurit
Nga Arian Gjyzari

I derguar i posacem i revistes "Murrlan"
PEQIN: Me pjesemarrjen edhe te disa personaliteteve te shkences e te kultures nga Shqiperia, Kosova dhe Turqia, u mbajt sot ne kinemane e qytetit konferenca shkencore "Pellazget Flasin Shqip", e organizuar nga Keshilli Kombetar i Prejardhjes dhe nga Komiteti shqiptar i Dodones, me ndihmen edhe te fondacionit "Muji dhe Halili" dhe nen sponsorizimin e Bankes Kombetare te Kursimeve dhe te agjencise se lajmeve OBOBO NEWS.
Te ftuarit ne kete konference, personalitete te shquara ne fushen e pellazgjistikes, mbishkrimeve te palexueshme, antropologjise proto-mesdhetare dhe kozmogonive jogreke te Ballkanit, diskutuan per mbishkrimin e ashtuquajtur te Pilurit, zbuluar ne vitin 1992 nga arsimtari Dhimo Thimjo (qe sot e ka nderruar emrin ne Thimjo Dhimo, dhe punon si mesues bukurshkrimi ne Korfuz), ne nje faqe shkembore te atyre aneve. Sic eshte vene ne dukje prej kohesh, mbishkrimi eshte i lexueshem, pse eshte i shkruar me alfabetin pellazg (te cilen e adoptuan me pas latinet). Veshtiresite kane te bejne me teper me interpretimin e tij, per shkak se mesazhi eshte teper i shkurter per analiza kontekstuale.
Ballina e kinemase ku u zhvillua konferenca, ishte zbukuruar me nje riprodhim gjigant te mbishkrimit te Pilurit, i cili lexon:
DINAMOTIJEBOTA
Edhe pse shumica e dijetareve pajtohen me hipotezen e prof. Mirosh Marashit, per karakterin thjesht pelazgjik te mbishkrimit dhe lexueshmerine e tij me anen e shqipes se sotme, interpretimet e deritanishme kane qene divergjente, duke reflektuar formimin e ndryshem te studiuesve, por edhe tiket e tyre karakteriale.
I pari ne konference e mori fjalen prof. Aleko Koleka, i cili pasi permendi teorine e vjeter te helenologut prof. Arschlicke, se Amoti dhe Ota jane dy perendite primordiale te Olimpit pellazg, e zbertheu mbishkrimin ne menyre te tille:
DIN.AMOTI.JEB.OTA
Qe lexohet pastaj pak a shume keshtu: AMOTI DIN, OTA JEP. Prof. Koleka u shpjegoi te pranishmeve se kjo pajtohet me te dhenat e teogonise pellazgjike, sipas te cilave Amoti eshte perendia e dijes esoterike, ndersa konkubina e tij Ota eshte ajo qe ua con njerezve dijen e Amotit. Prof. Koleka, tha se mbishkrimi ka karakter pershkrues, dhe duhet marre si aspekt i ceremonialit pellazgjik te inicimit etnik, ne malet Akrokeraune.
Nje tjeter hipoteze parashtroi arkeologu i ri Fran Rrokaj, i Universitetit te Lecce-s. Sipas tij, Dina eshte nje emer gruaje mjaft i rendomte nder pellazget (me kuptimin "ajo qe din", "e dijshmja"). Qe ketej mbishkrimi do analizuar si me poshte:
DINA.MO.TIJE.BOTA
Ku MO eshte pjeseza e mohimit "mo(s)", TIJE eshte forma urdherore e foljes "thyej" (MO TIJE => "mos thyeje" => "mos e thyej") dhe BOTA s'eshte vecse barasvlera pellazgjike e shqipes "botha", "bytha". Sipas Rrokaj, mbishkrimi do interpretuar si nje ftese per Dinen per te mos e care koken, per te mos u shqetesuar.
Dr. Shezo Shazo, i universitetit te Janines, nuk pajtohet me interpretimin e Rrokaj. Asnje pellazg nuk do te guxonte te perdorte nje fjale tabu si "botha, bytha" ne nje mbishkrim shkembor, shpjegon Shazo. Perkundrazi, ne mbishkrime te tilla larg tempujve dhe ne zona te shkreta, ka me shume te ngjare te gjenden mendime te urta per jeten, te natyres proverbiale ose aforistike, sic e ka shpjeguar edhe i madhi Zekirja Majani per etruskishten.
Dr. Shazo e analizoi mbishkrimin ne kete menyre:
DI.NAM.O.TIJE.BOTA
Duke gjetur ne rrokjen e pare DI emrin e thundrakut te njohur perndryshe si "dhi"; ne rrokjen e dyte NAM, te njejten kuptim si ne shqipen e sotme; O eshte lidheza "ose"; TIJE eshte forma e lashte, pellazgjike e shqipes "thinja, thija"; e me ne fund BOTA eshte perseri shqipja e sotme "bota". "Dhi, nam ose thinja bota" ka shpjeguar Shazo, duke sqaruar kuptimin e ketij proverbi si: "Bota eshte dhi, nam ose thinja", me fjale te tjera kete bote mund ta besh tenden me pasuri materiale (dhi), fame (nam) ose thinja (eksperience).
Perkundrazi, prof. Sukri Zahar, i Qendres Paleografike te Trebizondes, e lexon mbishkrimin si te ishte nje lloj mallkimi, sharjeje ose formule per te trembur syrin e keq.
DI.NAMO.TI.JE.BO.TA
Eshte analiza e Zahar, i cili ne pajtim tte plote me Shazon e lexon rrokjen e pare si "Dhi", ndersa rrokjen e dyte si nje forme participale te foljes "nem" (DI NAMO = Dhi e Namun). TI JE BO, thote Hamiti, nuk eshte larg gegnishtes se sotme "ti je bere", ndersa pjeseza enklitike TA s'eshte vecse shenjuese e ligjerates se zhdrejte, ose tregues i karakterit ceremonial te thenies. "Je bere si dhi e nemur, tha." Ky do te ishte edhe kuptimi i mbishkrimit, sipas prof. Zahar, baxhanak i prof. Shazos dhe mik i vendit tone.
Prof. Uwe Trinkgeld, i Universitetit te Kreuzlingen, Gjermani, mendon perkundrazi se mbishkrimi eshte thjesht fillim i projektit te nje rrase varri per z. DINAMOT IJEBOTA. Sipas Trinkgeld, eshte fakt i mirenjohur qe pellazget e lashte ne fillim i shkruanin rrasat e varrit, pastaj i shkeputnin nga shkembi.
Dy versione interpretative paraqiti Magister Esmeralda Papingji, e Qendres per Kerkime Epigrafike te Bashkise se Borshit. Sipas kesaj studiueseje, gjendja e sotme e dijes nuk na lejon te shtyhemi me tutje.
Versionet jane:
(1) DI(L).N(G)A.MOTIJ.E.(M)BO.TA
(Dil nga moteli dhe mbi ta!, ose nje ftese qe i behet dikujt per te sulmuar armikun)
dhe
(2) DI(L)NA.MO.TI.JE.BO.T(H)A
(Dilna more (nga shtepia), se na i thave (syte), se je bo (firar)).
Kjo teori nuk u prit mire nga te pranishmit.
Me ne fund e mori fjalen prof. Ylber Babalili, i Akademise se Elbasanit.
Para se te shpjegojme nje mbishkrim, tha prof. Babalili, duhet te perpiqemi te kuptojme se c'i shtyn njerezit e lashtesise te gervishtin gurin ne maje te skerkave. Natyrisht, jo deshira per te pavdekesuar fjale te urta, per te trembur syrin e keq, ose per te ftuar njerez te dalin nga hotelet ose te shkojne per vizita. Pellazget nuk kishin nevoje t'i shkruanin keto gjera, tha akademiku i njohur nga Elbasani, sepse i dinin.
Nga pikepamja thjesht gjuhesore, vazhdoi Babalili, mesazhi do te mund te zberthehej si me poshte:
DI.NA.MOT.IJE.BOT.A
Ku A-ja finale eshte pa dyshim nje pjesez pyetese (si ne gegerishten e sotme: "po ti u zdeshe a?"). Te tjera fjale te lashta pellazge qe nuk eshte veshtire te izolohen ne mbishkrim, tha prof. Babalili jane MOT (ne kuptimin "vitin tjeter"), IJE dhe me siguri BOT, forma e vjeter e shqipes se sotme "both, byth", sic e ka percaktuar mire edhe Rrokaj ne Lecce.
Me i veshtire eshte identifikimi i DI.NA, por ketu na vjen ne ndihme antropologjia pellazge, tha Dyrmyshi, duke iu referuar vepres se vet "Antropologjia Pellazge" (nga e cila ruhet vetem nje kopje, ne Biblioteken e Vatikanit). Eshte fjala per shprehjen "Na (ose ne) te dy", shpjegoi profesori plak, i nderprere nga fishkellimat e te pranishmeve.
Keshtu edhe mbishkrimi mund te interpretohet plotesisht si: "Na te dy vitin e ardhshem martohemi?" (Na te dy vitin tjeter ije m'byth a?) ku IJE BOT ose "ije (m) byth" do kuptuar si nje metafore e guximshme per "martohemi", nje folje qe zgjedhohej vetem ne shumes, ne pellazgjishte.
Nje cift pellazgesh - theksoi romantikisht prof. Babalili para se ta nxirrnin me shkelma nga salla - duke shetitur prroskave te Pilurit, vendosin ta shenjterojne premtimin e marteses duke gdhendur nje mbishkrim ne nje faqe shkembi...
Marre pa leje nga revista "Murrlan", janar 2004

2 comments:

Anonymous said...

Kjo eshte e vjeter "shume". Eshte shkrim i Ardian Vehbiut. Te pakten veni emrin e autoreve para se ti postoni gjerat. Adrian Vehbiu shkruan dhe gjera serioze ne lidhje me historine. Madje dhe per Himaren ka bere shkrime dhe do ishte mire ti sillni te gjitha pasi eshte nder intelektualet me te paanshem qe ka sot Shqiperia. Per orientim keni blogun e tij qe quhet Peisazhe te Fjales.

akroqeravnos said...

Shkrimi eshte gjetur ne nje site interneti, publikuar ne 2004 ku nuk shkruhet emri i autorit. Sidoqofte si pamflet kunder pseudoshkencetareve shqiptare ka vlera edhe sot