KRISTO FRASHËRIN E "KANË GËNJYER"

“Kristo Frashërin e kanë gënjyer. Ja e vërteta rreth fronëzimit të Anastasit”

Teologët Andrea Llukani dhe Teodor Papapavli replikojnë me profesorin Kristo Frashëri për debatin me kryepeshkopin Nga:Andrea Llukani Debati mjaft i zjarrtë mes profesorit të historisë Kristo Frashëri dhe kryepeshkopit Janullatos vijon sot në gazetën “Tirana Observer” me replikë të plotë nga dy teologë Andrea Llukani dhe Teodor Papapavli. Sipas tyre profesor Frashëri është i keqinformuar dhe se e gjithë kjo është një sulm që duhet ndërprerë ndaj kryepeshkopit. Këto ditë në shtyp Prof. Dr. Kristo Frashëri ka replikuar me Fortlumturinë e Tij, Kryeepiskopin e Tiranës, Durrësit dhe gjithë Shqipërisë Prof. Dr. Anastasin në lidhje me ceremoninë e fronëzimit. Si dëshmitar okular i ceremonisë së fronëzimit dhe si njohës i historisë kishtare e kanoneve të kishës jam i bindur se Kristo Frashërin e kanë gënjyer. Kam qenë i pranishëm në ceremoninë e datës 2 gusht 1992 që u zhvillua në Kishën Katedrale të Ungjillëzimit të Hyjlindëses në Tiranë, gjithashtu edhe në drekën e shtruar në Hotel Tirana dhe deklaroj me bindje të plotë se ceremonia e fronëzimit u krye në kishë sipas tipikosë së fronëzimit që përdoret në Kishën Ortodokse dhe jo në Hotel Tirana siç pretendon profesori i nderuar. Me gjithë respektin që kam për historianin Kristo Frashëri dua t’i kujtoj atij se pas shumë të vërtetave që na ka thënë me anë të botimeve historike, këtë herë na tha një të pavërtetë, të cilën me siguri që ia kanë thënë, sepse ai nuk ka qenë i pranishëm në ceremoninë e fronëzimit.Për të sqaruar rrethanat po i kujtoj Prof. Dr. Kristo Frashërit se pika kulmore e ceremonisë së fronëzimit është momenti kur dy mitropolitët e Patriarkanës i dorëzojnë Kryeepiskopit shkopin baritor, si simbol të autoritetit mbi grigjën e tij. Ky veprim pasohet nga thirrjet tri herë "Aksios" (i denjë) nga të pranishmit. Kjo ndodhi edhe më 2 gusht të vitit 1992 në Kishën Katedrale të Ungjillëzimit të Hyjlindëses në Tiranë. Për ta bërë më të qartë këtë moment kulmor të ceremonisë po e konkretizoj me një fragment nga Uratorja. "......pastaj të gjithë klerikët e shpien Peshkopin e ri në fronin peshkopal përpara Derës së Bukur, dhe atje Peshkopi i parë i dorëzon shkopin baritor duke thënë: -Merre këtë shkop baritor, që ta ruash grigjën, të cilën ta ka besuar Krishti; dhe bëhu mbështetje dhe përkrahje për ata, që janë të bindur; dhe tregoju udhën të pabindurve dhe të arratisurve me butësi dhe me ëmbëlsi". Po ta vini re në filmimet që janë shpërndarë ditët e fundit në internet duket qartë se Kryeepiskopi Anastas qëndron në fronin dhespotik duke mbajtur në dorë shkopin baritor, pra është i fronëzuar. Çdo veprim që u krye më 2 gusht të vitit 1992 në Kishën Katedrale të Ungjillëzimit të Hyjlindëses në Tiranë u bë sipas tipikosë së fronëzimit që përdoret në Kishën Ortodokse dhe përmes një entuzjazmi të besimtarëve dhe klerikëve të pranishëm, ndërsa kundërshtarët e fronëzimit erdhën në kishë në përfundim të ceremonisë, në kohën që po bëheshin përshëndetjet e rastit. Fronëzimin e Fortlumturisë së Tij, Prof. Dr. Anastasit e njohën menjëherë të gjitha Kishat Ortodokse Autoqefale dhe e shkruajtën emrin e tij në Diptikë. Gjithashtu gjatë Liturgjive Hyjnore që celebrojnë primatët e Kishave Ortodokse Autoqefale në mbarë botën ndërmjet të tjerëve përmendet edhe emri i Kryeepiskopit Anastas. Për të qenë më i saktë le të ndjekim zhvillimet historike të atyre viteve. NDIHMA E PATRIARKANËS EKUMENIKE Për të dalë nga gjendja kritike në të cilën ishte K.O.A.Sh-i, u kërkua ndihma e Patriarkanës Ekumenike të Kostandinopojës. Në janar të vitit 1991 Patriku Ekumenik Dhimitri dhe Sinodi i Shenjtë zgjodhën si Eksark (të dërguar) të Patriarkanës Ekumenike në Shqipëri, Episkopin e Andrusës Anastasin, i cili në atë kohë shërbente si Vikar në Mitropolinë e Shenjtë të Irinopolit me qendër në Kenia. Misioni i tij ishte që të bisedonte me krerët e qeverisë shqiptare e më pas me klerin dhe popullin ortodoks për ngritjen, rimëkëmbjen dhe riorganizimin e K.O.A.SH-it. Leja e hyrjes në Shqipëri iu dha Eksarkut nga mesi i qershorit 1991. Sapo mbërriti në Shqipëri, më 17 korrik 1991, Eksarku u prit me respekt dhe dashuri nga të krishterët ortodoksë. Me ndihmën e bashkëpunëtorëve të Tij dhe mbështetjen e besimtarëve iu përvesh punës me përkushtim për ringjalljen e K.O.A.SH-it. Më datat një dhe dy gusht 1991 në Kishën e Ungjillëzimit në Tiranë u thirr një Asamble e përgjithshme, në të cilën morën pjesë 15 klerikë dhe 30 laikë, përfaqësues të katër dioqezave të Shqipërisë. Në këtë mbledhje u diskutua gjendja e K.O.A.SH-it, si dhe prespektivat për të ardhmen. Në fund u zgjodh një Këshill i Përgjithshëm kleriko-laik me nëntë përfaqësues. Asambleja zgjodhi si Epitrop të Përgjithshëm të K.O.A.SH-it, të Dërguarin e Patriarkanës (Eksarkun), dhe katër epitropë klerikë e pesë laikë. (Atë Mihal Dako, Atë Kristo Raci, Atë Kozma Qirjo, Atë Gaqo Pjetri, Dhimitër Beduli, Aleko Dhima, Alqi Jani, Sotir Bambuli, Vangjel Capo). Sekretar i Përgjithshëm u zgjodh Aleko Dhima. Gjithashtu filluan të krijohen edhe këshillat kishtarë nëpër qytetet kryesore me popullsi ortodokse të vendit. Këshilli i Përgjithshëm i K.O.A.Sh-it i dërgoi një letër Patrikut Ekumenik Bartholomeut për zgjedhjen e Imzot Anastasit në krye të Kishës sonë. Në të thuhet: Kisha Ortodokse Autoqefale e Shqipërisë Tiranë, më 30 maj 1992 Tërëshenjtëri, Me hirin hyjnor, riorganizimi i Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë, me përpjekjet e anëtarëve të saj besimtarë dhe me inisiativat kishtare të ndritshme të Patriarkanës Ekumenike, të Qendrës së Nderuar të Ortodoksisë dhe të veprimeve të urta e të palodhshme të Eksarkut të Patriarkanës Ekumenike, Mitropolitit Prof. Anastas, po ecën në mënyrë të jashtëzakonshme. Me dhjetëra famulli ortodokse janë ringritur në tërë vendin, me këshilla kishtarë të zgjedhur, shumë Kisha ripërtërihen dhe rindërtohen, klerikë të rinj po hirotonisen, përherë e më shumë pagëzime e mistere të tjera po kryhen. Kursi teologjik-ieratik me 58 studentë gjatë katërmujorit të fundit shënoi një sukses të veçantë. Pashkët e sivjetme u festuan me pjesëmarrjen e mijëra besimtarëve ortodoksë në kishat e qyteteve e të fshatrave në tërë Shqipërinë.Por që Kisha Ortodokse Autoqefale e Shqipërisë të mund t’u përgjigjet kërkesave të mëdha e urgjente të kohës dhe nevojave të shumta të saj, që të shpejtohet ritmi i riorganizimit të saj, por edhe të sigurohet tërësia e saj nga futjet dhe ndërhyrjet e qendrave të tjera kishtare, dhe së fundi, që ajo të mund të përfaqësohet në mënyrë kanonike dhe plotësisht në të gjitha mbledhjet dhe punimet e Kishave Ortodokse dhe në përgjithësi të marrë pjesë në mënyrë të barabartë në të gjitha veprimtaritë ndërkristiane, mendojmë se paraqitet nevoja që të ketë sa më shpejt që të jetë e mundur një Hierarki të aftë e të përshtatshme, të cilën e ka zhdukur persekutimi shumë i gjatë ateist. Prandaj i paraqesim me devocion Kishës Mëmë të Kostandinopojës lutjen që, duke u mbështetur në interesimin e njohur dhe në kujdesin kanonik të saj për Kishat Orthodhokse lokale në vuajtje, dhe si Kryekishë ndërmjet Kishave Ortodokse, si dhe si Kishë që i akordoi Autoqefalinë bijës së saj, të veprojë gjithçka duhet, në bazë të së drejtës së detyrës, në mënyrë që të plotësohet formimi kanonik i Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë që tashmë ekziston, që ajo të mund t’i përgjigjet kanonikisht me forcat e veta nevojave gjithnjë në rritje si brenda ashtu dhe jashtë saj. Këtë letër do t'ia dorëzojë Kreut Tuaj të lartë të Përndershëm një përfaqësi e Këshillit të Përgjithshëm Kishtar të Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë, e përbërë nga të përndershmit Atë Gaqo Petri, Atë Kozma Qirjo Atë Jani Trebicka, dhe nga të nderuarit Dhimitër Beduli dhe Aleko Dhima, autorizuar për çdo propozim dhe veprim të mëtejshëm. Duke shprehur përsëri mirënjohjen e ortodoksëve të Shqipërisë, për çdo gjë të çmuar që ka bërë Kisha Mëmë e Kostandinopojës për ringritjen kanonike të Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë, mbetemi me respekt shumë të thellë në Iisu Krishtin. Këshilli Kishtar i Përgjithshëm i Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë. VIZITA NË FANAR Nga datat 5-8 qershor 1992 një përfaqësi e K.O.A.SH-it vizitoi Patriarkanën Ekumenike duke kërkuar zgjedhjen e Eksarkut si primat të saj. Delegacioni përbëhej nga Atë Kozma Qirjo, Atë Gaqo Petri, Atë Jani Trebicka, Dhimitër Beduli dhe Aleko Dhima. Procesi i ringjalljes së plotë të K.O.A.Sh-it tashmë kishte nevojë që të plotësohej edhe nga ana organizative, sepse mungonte Kryeepiskopi dhe Sinodi i Shenjtë. Kështu më 24 qershor 1992 Sinodi i Shenjtë i Patriarkanës Ekumenike të Kostandinopojës zgjodhi Mitropolitin e Andrusës Anastasin si Kryepiskop të Tiranës, Durrësit dhe të gjithë Shqipërisë. Po atë ditë Sinodi i Shenjtë i Patriarkanës zgjodhi edhe: Predikuesin e Mitropolisë së Trikës dhe Sinagon, njohësin e gjuhës vllahe, Arqimandritin Kristodhulos Mustaka si Mitropolit të Korçës, Protosingjelin e Mitropolisë së Neapolis Arqimandritin Aleksandër Kalpaqidhin si Mitropolit të Gjirokastrës dhe Predikuesin e Mitropolisë së Thivës dhe Livadhjasë, Arqimandritin Ignat Triantin si Mitropolit të Beratit. Përfaqësia e Patriarkanës Ekumenike e përbërë nga Mitropoliti i Pergjit Evangjelos, Mitropoliti i Filadelfias Melitoni dhe shqiptaro-amerikani Atë Ilia Ketri më datën 4 korrik 1992 u takuan me Presidentin e Republikës Z. Sali Berisha, i cili e dekretoi pranimin e Mitropolitit Anastas si Kryeepiskop të Tiranës, Durrësit dhe të gjithë Shqipërisë, por nuk ishte dakort që të katër Mitropolitët të ishin nga Greqia. Më 16 korrik të vitit 1992 Patriku Ekumenik Bartholomeu dekretoi zgjedhjen e Imzot Anastasit si Kryeepiskop i Tiranës dhe i gjithë Shqipërisë me shkresën përkatëse: Bartholomeu, mëshirë e Perëndisë Kryeepiskop i Kostandinopojës, Romës së re dhe Patrik Ekumenik Numër Protokolli 936 Priftërinj shpresëtarë, Ieromonakë oshënarë dhe ju të gjithë klerikë, dhimojerondë dhe epitropë të nderuar, të parët e vendit dhe ju të krishterë të bekuar të Kishës së shenjtë Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë, bijtë tanë të dashur më Zotin, hiri dhe paqja e Perëndisë qoftë mbi ju dhe paçi uratën, bekimin dhe ndjesën nga ana jonë. U bëhet e ditur të gjithë juve se, në vazhdim të kujdesit të mëmës sonë të shtrenjtë, për Kishën martire Ortodokse Autoqefale e Shqipërisë, e cila ka vuajtur në të kaluarën në mënyrë të tmerrshme, Modestia jonë, së bashku me Sinodin tonë të shenjtë e të hirshëm, nga dashuria e shumtë për ju bij të nderuar e të zgjedhur të Patriarkanës Ekumenike e të Modestisë sonë, si dhe nga detyra jonë ndaj jush, proceduam në zgjedhjen dhe vendosjen e një kryetari të aftë që të mund të kryej mirë e plotësisht, punën e drejtimit të Kishës dhe të grigjës së saj, sipas Krishtit. Me vota kanonike, që u bënë në Kishën tonë patriarkale të nderuar të dëshmorit të madh, të lavdëruar e trofeprurës Shën Gjergj, sipas udhëzimeve dhe lejes sonë patriarkale, nga Sinodi ynë i Shenjtë dhe i hirshëm u procedua me thirrjen e Shpirtit të Tërëshenjtë dhe kryeveprues, në zgjedhjen dhe miratimin e personit më të denjë nga të tre kandidatët e propozuar për t'u ngarkuar me kryesinë arkieratike dhe me shkopin baritor të Kryeepiskopatës Fort të Shenjtë të Tiranës dhe të gjithë Shqipërisë, u shqua dhe u zgjodh me vota unanime Hirësia e Tij, Mitropoliti i Andrusës Anastasi, njeri i stolisur me virtyte dhe i hyjshëm, i ushtruar mirë në punët hyjnore, i pajisur me kulturë të gjerë kishtare dhe enciklopedike, i ngjeshur me mençuri dhe aftësi dhe që ka përvojë jo të paktë për problemet dhe punët e Kishës, të fituar nga shërbimi i tij i gjertanishëm, i gjatë i frytshëm dhe i nderuar në të, bile edhe në Shqipëri si eksarku ynë patriarkal, që ju do dhe e doni të gjithë ju, bij të dashur dhe shpresëtarë dhe i cili u shpall Kryeepiskop Kanonik i Tiranës dhe i gjithë Shqipërisë.Prandaj, duke ua bërë këtë të njohur edhe juve, të gjithë të krishterëve tanë të dashur e të bekuar, të Kishës fort të shenjtë Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë me anën e këtij akti patriarkal dhe sinodik, ju urojmë dhe ju bekojmë atërisht dhe urdhërojmë dhe porosisim kishëtarisht që, të lartpërmendurin Fort të Lumturin Kryeepiskop të Tiranës dhe të gjithë Shqipërisë, vëllain dhe bashkëmeshtarin tonë shumë të dashur më Krishtin, Imzot Anastasin, ta njihni që tani e tutje si kryetarin tuaj kanonik e ligjor dhe udhëheqës të Kryeepiskopatës së Tiranës, si bari sipas Ungjillit të grigjës suaj shpirtërore, si atin shpirtëror të të gjithëve dhe si Kryetar të Kishës Ortodokse motër të Shqipërisë dhe të përmendni nga regjistri i hirshëm i Kryeepiskopatës emrin e tij kanonik, sipas rregullit, në të gjitha ceremonitë e shërbesat e shenjta, duke iu bindur të gjithë dhe duke zbatuar këshillat dhe porositë e tij lidhur me dobinë tuaj shpirtërore dhe me ruajtjen e dogmave dhe të traditave atërore. Njëkohësisht, duke ju dërguar të gjithëve bekimin tonë patriarkal e atëror, urojmë për ju dhe për familjet tuaja që dhuntitë e Zotit dhe Perëndisë dhe Shpëtimtarit tonë Jisu Krisht, Dhuruesit të çdo mirësie, t'ju jenë gjithënjë të pasura, ndërsa, hiri dhe mëshira e tij e pakufishme qofshin përherë bashkë me ju të gjithë. Në vitin Shpëtimtar 1992, më 16 të muajit korrik. + Patriku i Kostandinopojës Bartholomeu FRONËZIMI I KRYEEPISKOPIT ANASTAS Pas dekretimit të Kryeepiskopit Anastas nga Tërëshenjtëria e Tij, Patriku Ekumenik Bartholomeu, mbetej që të bëhej fronëzimi në Kishën Katedrale të Ungjillëzimit të Hyjlindëses në Tiranë. Ceremonia e fronëzimit të Fortlumturisë së Tij, Kryeepiskopit të Tiranës, Durrësit dhe të gjithë Shqipërisë Prof. Dr. Anastasit, u celebrua më 2 gusht 1992 në bazë të marrëveshjes së arritur midis përfaqësisë së Patriarkanës Ekumenike dhe Presidentit të Republikës. Fronëzimi i Eksarkut në Kryeepiskop u krye nga Mitropoliti i Pergjit Evangjelos dhe Mitropoliti i Filadelfias Melitoni në Katedralen e Ungjillëzimit në Tiranë, në prani të qindra besimtarëve që kishin mbushur kishën, të mjaft klerikëve dhe episkopëve të ftuar nga vende të tjera. Ceremonia e fronëzimit u zhvillua në mes të një entuziazmi të papërshkrueshëm të të pranishmëve. Në emër të bashkësisë ortodokse përshëndeti teologu Dhimitër Beduli, i cili ndër të tjera tha: "Caktimi juaj nga Patriarkana Ekumenike si Eksark Patriarkal në Shqipëri qe një ndihmë shumë e madhe vendimtare, siç e provoi koha për zgjidhjen e çështjes së ringritjes dhe të riorganizimit të Kishës sonë Ortodokse Autoqefale. Gjendja e vështirë e kishës sonë nuk ju dekurajoi. Duke bërë shenjën e Kryqit, shenjën e çdo fitoreje e me lutjen "O Zot, o Zot shtjer sytë nga qielli e shiko dhe vizito e rregullo këtë vreshtë që e ka mbjellur dora jote e djathtë", ju filluat misionin për riorganizimin e kishës shqiptare...".Pika kulmore e ceremonisë ishte kur dy mitropolitët e Patriarkanës i dorëzuan Eksarkut shkopin baritor si simbol të autoritetit mbi grigjën e tij. Zgjedhja e Imzot Anastasit si Kryeepiskop i Tiranës, Durrësit dhe i gjithë Shqipërisë u pasua nga thirrjet tri herë "Aksios" (i denjë) nga të pranishmit. Në vijim Protoprezviter Ilia Ketri lexoi dekretin patriarkal, me anën e të cilit Mitropoliti i Andrusës Anastasi u shpall Kryeepiskop i Tiranës, Durrësit dhe i gjithë Shqipërisë. Më pas përshëndeti Fortlumturia e Tij Anastasi, i cili u përkthye nga një bashkëpunëtor i tij. Këtë ceremoni u mundua që ta prishte një grup i vogël njerëzish, të cilët duke mos e pasur idenë e kanoneve ortodokse thirrën Jo, Jo, Jo. Ata mbërritën në Kishën Katedralen të Ungjillëzimit në përfundim të ceremonisë së fronëzimit dhe filluan të këndonin këngë patriotike: "Për mëmëdhenë", "Se mjaft në robëri, o e mjera Shqipëri, o djem rrëmbeni armët, ja vdekje, ja liri", "Papa Kristo Negovani", "Fan Noli" etj, gjë e pazakontë për një ceremoni fetare. Pasi përfundoi ceremonia e fronëzimit në Kishën Katedralen të Ungjillëzimit pjesëmarrësit shkuan tek Hotel Tirana ku u shtrua një drekë, gjatë së cilës nuk u zhvillua ndonjë ceremoni fetare. Dreka filloi me bekimin e produkteve ushqimore që iu ofruan pjesëmarrësve dhe në vijim pati vetëm dolli dhe urime për Kryeepiskopin e sapozgjedhur. Jam i bindur se asnjë nga kundërshtarët e fronëzimit nuk ka qenë i pranishëm në drekën që u shtrua në Hotel Tirana në mesditën e 2 gushtit të vitit 1992, sepse siç thotë populli "kush shkon pa u ftuar e gjen të pa shtruar". E VËRTETA RRETH FRONËZIMIT TË KRYEPESHKOPIT ANASTAS Nga Teodor Papapavli Botuar më parë tek "Rilindja Demokratike", 16 shtator 1992, faqe 4 Më 2 gusht 1992, në Kishën e Ungjillëzimit të Tiranës, u zhvillua ceremonia e fronëzimit të Kryepeshkopit Anastas Janullatos. Por, më parë, pak retrospektivë.Rivendosja e besimeve fetare nga demokracia e gjeti Kishën Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë të shkatërruar tërësisht, pa lokale kulti dhe pa kler. Për ringjalljen e besimeve fetare në vendin tonë, në kushtet e varfërisë së përgjithshme postkomuniste, u desh ndihma e qendrave botërore të Islamizmit, Katolicizmit dhe Ortodoksisë. Patriarkana Ekumenike e Kostandinopolit, e preokupuar për ringjalljen Kishës Ortodokse Shqiptare, caktoi për këtë qëllim, në fillim të vitit 1991, si përfaqësues të saj në Shqipëri (eksark) prof. dr. Hirësinë e Tij, Anastas Janullatos, i cili atë kohë ndodhej në Afrikën Lindore, i ngarkuar me detyrën e Kryepeshkopit aktiv, për rimëkëmbjen e Kishës Ortodokse të Kenias, Ugandës dhe Tanzanisë, me qendër në Nairobi. Caktimi i tij u miratua nga presidenti i mëparshëm i Republikës. Hirësia e Tij, kur erdhi në Shqipëri, u prit me interes të veçantë dhe u rrethua me dashuri e respekt nga besimtarët ortodoksë, jo vetëm në Tiranë, por të gjithë Shqipërisë. I frymëzuar nga idealet e larta të Ortodoksisë, që e kishin çuar qa larg vendit të tij me ndihmën e bashkëpunëtorëve shqiptarë dhe të aktivistëve të kishës iu përvesh punës me përkushtim veprës së vështirë për ringjalljen e Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë.Në fillim eksarku thirri Konferencën Kombëtare të KOASH në Tiranë, në të cilën morën pjesë 15 klerikë dhe 30 laikë, përfaqësues të katër Mitropolive të Shqipërisë. Konferenca zgjodhi Këshillin e Përgjithshëm të Kishës të përbërë nga 9 vetë, që të gjithë shqiptarë, përveç eksarkut. Gjithashtu u krijuan këshillat kishtare në qytetet kryesore të vendit. Në vazhdim eksarku nisi punën për restaurimin e Kishës së Ungjillëzimit në Tiranë dhe më vonë hapi Seminarin Teologjik për përgatitjen e kuadrove të parë priftërinj, dhiakonë e psalltë. Porositi jashtë shtetit kisha të parafabrikuara, montimi i së cilave ka përfunduar si në Fier, Sarandë etj, mori masa për restaurimin e kishave dhe manastireve të dëmtuara, solli ndihma në medikamente, ushqime dhe veshmbathje. Dhe të gjitha këto u bënë dhe po bëhen falas, vetëm me subvencionet e Patriarkanës së Konstandinopolit, me donacionet e kishave të tjera Ortodokse dhe të miqve të eksarkut në botë. Si rezultat i këtyre masave të para, brenda vitit u ringjall shërbimi fetar ortodoks në tërë vendin, pas një nate të gjatë ateiste. Kjo është në radhë të parë, merita e eksarkut.Por, pas këtyre rezultateve të mira, procesi i ringjalljes së Kishës Ortodokse të Shqipërisë kishte nevojë të domosdoshme të plotësohej në planin organizativ, sepse asaj i mungonte hierarkia, kryepeshkopi, episkopët, dhe sinodhi i shenjtë, që janë atributet (veti të pandara) të çdo kishe ortodokse autoqefale. Pa dyshim më e mira e të mirave, zgjidhja ideale do të ishte që në krye të Kishës Ortodokse Shqiptare të ishte një kryepeskop shqiptar. Për këtë qëllim Patriarkana e Konstandinopolit, me propozimin e kryesisë së Kishës Ortodokse Shqiptare, bëri të gjitha përpjekjet për të gjetur në diasporën shqiptare në botë një kandidat të mundshëm. Nga kërkimet rezultoi se klerikët me origjinë shqiptare, ndonëse të pakët, që meshonin në gjuhën shqipe dhe ishin me arsim të lartë teologjik, të gjithë ishin të martuar. Në bazë të kanuneve të Ortodoksisë, të aprovuar nga sinodet ekumenikë episkopët dhe kryepeshkopët, zgjidhen vetëm nga radhët e klerit murg.Në këto kushte, në mungesë të ndonjë alternative tjetër, Sinodhi Ekumenik i Konstandinopolit, në bazë të kanuneve të kishës, zgjodhi eksarkun në postin e Kryepeshkopit të Shqipërisë. Për t’ua parashtruar zgjedhjen e tij autoriteteve të larta shqiptare erdhi në vendin tonë një delegacion i nivelit të lartë nga Patriarkana e Konstandinopolit. Pas bisedimeve paraprake në Sekretariatin e Fesë në Ministrinë e Kulturës, delegacioni u takua me Presidentin e Republikës. Në përfundim të bisedimeve u dha pëlqimi. Gjatë më tepër se një viti, eksarku kishte dhënë prova si organizator i zoti dhe me përvojë, kishte arritur rezultate konkrete në drejtimet kryesore dhe në plotësimin e kërkesave imediate, njihte zakonet, traditat, kishte nisur të mësonte dhe të meshonte shqip. Me një fjalë e kishte justifikuar plotësisht veten. Këtu është vendi të theksohet se për zgjidhjen e këtij problemi në të ardhmen e afërt, eksarku ka treguar një interesim të veçantë. Në mbarim të seminarit, së bashku me At Ilia Ketrin, drejtor i seminarit, seleksionoi nga elementët me arsim të mesëm e të lartë një grup të rinjsh që do të dërgoheshin jashtë shtetit për studime teologjike. Disa nga këta (tre vetë), fill pas mbylljes së seminarit, u nisën për në Manastiret e Malit të Shenjtë.Sipas Statutit të Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë të vitit 1929 Kryepeshkopi dhe episkopët duhet të jenë prej gjaku dhe gjuhe shqiptarë, të kenë shtetësinë shqiptare dhe aprovimin e mbretit. Ky statut, në vitin 1950, kur besimet fetare ishin akoma të lira dhe institucionet fetare bënin një jetë normale, u zëvendësua me një statut tjetër, të aprovuar nga Kongresi III i Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë dhe i miratuar me dekretin nr. 1065, datë 4 maj 1950. Statuti i ri ndryshe nga statuti i vitit 1929, parashikon si kusht për kryepeshkopin vetëm shtetësinë shqiptare. Në këtë kontekst duhet theksuar se me dekretin nr. 4337, dt. 13 nëntor 1967, janë shfuqizuar të gjithë statutet e komuniteteve fetare. Shteti i sotëm demokratik shqiptar nuk ka akoma Kushtetutë. Dispozitat Kryesore Kushtetuese, të miratuara nga Parlamenti pluralist nuk e trajtojnë këtë çështje. Në boshllëkun legjislativ ekzistues, për mendimin tonë, vlejnë kanunet e sinodheve ekumenikë dhe aktet ndërkombëtare që garantojnë lirinë e besismeve fetare dhe institucionalizimin e tyre. Shqipëria demokratike ka aderuar në këto akte ndërkombëtare. Më 2 gusht 1992, mbi bazën e marrëveshjes së arritur midis Presidentit të Republikës dhe delegacionit të Patriarkanës së Konstandinopolit, u bë fronëzimi i eksarkut në kryepeshkop i Shqipërisë nga hirësitë e tyre, mitropolitët e Pergit Evangjellos dhe Meliton i Filadelfias, në prani të episkopëve ortodoksë të vendeve të tjera të ftuar në këtë ceremoni, të klerikëve shqiptarë, përfaqësues të këshillave kishtare të rretheve dhe të një publiku që mbushte Kishën e Ungjillëzimit plot e përplot, si kurrë ndonjëherë. Në këtë ceremoni isha vetë prezent.Çështja e fronëzimit u shtrua padrejtësisht sikur u bë me nxitim dhe fshehtazi. Në fakt ajo u zvarrit. Nga data kur vendosi Sinodhi Ekumenik, më 24 qershor 1992 (përfshirë dhe aktin e pranimit nga ana e eksarkut) dhe deri më 2 gusht 1992, kaluan pothuajse 6 javë dhe pra, nuk kishte nxitim. Përkundrazi kishte një vonesë të theksuar, krejt anormale për traditën e fronëzimeve, të cilat bëhen vetëm disa ditë pas dhënies së pëlqimit të kandidatit, siç u veprua p.sh. pak vjet më parë me fronëzimin e patriarkut të Rusisë, të Serbisë, etj. Gjithashtu nuk u bë fsheftazi, përderisa ishin në dijeni organet më të larta shtetërore, qeveria dhe Presidenti i Republikës, që kishin dhënë edhe miratimin dhe njëkohësisht ishin shpërndarë ftesat 10 ditë para ceremonisë së fronëzimit.Në ceremoninë e fronëzimit merrnin pjesë qindra besimtarë. Ajo u zhvillua në mes të thirrjeve, brohoritjeve dhe duartrokitjeve të pandërprera për Kryepeshkopin Anastas. Këtë atmosferë u përpoq ta prishë një grup i vogël njerëzish, ku bënin pjesë edhe sisa muslimanë, përfshirë edhe një deputet të këtij besimi. Prandaj, protesta e këtij grupi të vogël, e cila mendoj se nuk qe spontane po ta gjykosh nga përbërja e tij, nuk mund të ketë prevalencë mbi vullnetin e shumicës dërmuese që aprovonte si një kor gjigant fronëzimin e Kryepeshkopit. Hirësia e Tij, nuk është një prift i thjeshtë, por një klerik i rangut të lartë, mitropolit i Dioqezës së Andrucës, profesor doktor në shkencat teologjike, pedagog i historisë universale të fesë në Universitetin e Athinës. Ai bën pjesë në plejadën e teologëve më të mëdhenj të Kishës Ortodokse greke dhe është anëtar i Akademisë së Shkencave të Athinës. Është autor i shumë veprave dhe shkrimeve në fushën e teologjisë. Njëkohesisht është autor i një studimi voluminoz dhe interesant mbi islamizmin. Ka qenë president i Këshillit Botëror të Kishave për ungjillëzimin dhe siç u theksua në fillim edhe Kryepeshkop aktiv i Kishës Ortodokse të Afrikës me qendër në Nairobi.Hirësia e Tij është figurë e ndritur e mbarë Ortodoksisë, i nderuar dhe i respektuar nga kleri i lartë mbarëkristian i gjithë botës. Në një nga numrat e Buletinit Britanik "Keston News Service", i specializuar për lajmet e Evropës Lindore (Keston College, information Department, Kent, United Kingdom), thuhet tekstualisht për mitropolitin Anastas: "Është shumë i admiruar nga të gjithë udhëheqësit e kishave në mbarë botën".

Last Updated ( Tuesday, 19 October 2010 14:19