Ajaz Mehmet Pas̲h̲a Himarioti???

post by kjorgji

Dr. Kristaq V. JORGJI III

Hyrje.

Për ata që kanë ndjekur telenovelën turke “Sulejman i Madhërishëm”, Ajaz Pasha është një personazhet jo të dorës së parë, sikurse mund të sjellim ndër mënd vetë Sulejmanin,familjen e tij, apo Ibrahim Pashën Pargalliun, i cili ishte martuar me motrën e Sulejmanit. Sidoqoftë, ajo që ngelet e vërtetë në këtë telenovelë, është se (1) si Ibrahim Pasha dhe Ajaz Pasha janë personazhe historikë dhe  (2) Ajaz Pasha që pasoi Ibrahim Pargaliun në postin e sadrazemit apo kryeministrit të Perandorisë Otomane në shekullin XVI, ishte nga Himara. Ose të paktën kështu thonë disa dokumenta që do të mundohemi të paraqesim më poshtë.

Epoka e Sulejmanit të Madhërishëm apo Sulejman Kanunliut

Eshtë e natyrshme për ne që kemi mësuar lexuar historinë e Shqipërisë dhe të Ballkanit, të kemi përshtypjen më të keqe për Perandorinë Turke, pasi me të drejtë apo pa të drejtë, kjo perandori është “pikturuar” me notat më të errta nga historiografitë e dala nga lëvizjet nacionaliste të këtyre vendeve, përfshirë edhe atë shqiptare. Pa hyrë aspak në një diskutim të madh e parimor, desha të theksoj se ndërsa kjo pikpamje është e debatuar, ndonëse pa mohuar mizoritë dhe shtypjen e ushtruar nga Perandoria Otomane për vendet e nënshtruara, ngelet fakti se para se të bëhej “ i sëmuri i Bosforit” dhe këtu flasim për mesin e shekullit XVI, kjo Perandori ishte një nga vendet nga më të  zhvilluara për të mos e cilësuar si më të zhvilluarën në botë.

Dhe për të qëndruar më kohën e Sulejman Kanunliut (apo Ligjvënësit, siç është quajtur për shkak të aktivitetit të tij në hartimin e ligjeve), kjo perandori ishte në apogjeun apo zenithin e saj. Kish arritur në atë pikë që Sulejmani dhe veziri i tij Ibrahim Pargaliu kishin pushtuar Rodin, Beogradin, kishin marrë Budapestin dhe madje kërcënuar Vjenën. Madje edhe croissants (apo kruazanët) e  sotëm e kanë marrë emrin pikërisht nga rrethimi i Vjenës nga gjysmëhëna turke e udhëhequr nga Sulejmani Kanunliu, që justifikon edhe emrin e tyre!!!! Sulejmani qe krenar që ishte sulltani i dhjetë  kësaj Perandorie, numër që ai e konsideronte me fat.

Ai sundoi në tre kontinente në shekullin e XVI një shtet të vetëm, ndërkohë që Europa kish mëse 500 “shtetthe”. Sundoi në një kohë kur edhe emra të tjerë qenë po aq të njohur në historinë europiane, sikundër Françesku I në Francë, Karli V i Habsburgëve në Spanjë, Henri VIII në Angli. (Në fakt Sulejmani i Madh lidhi një aleancë me Françeskun I të Francës më 1525 – marrëveshje e cila u quajt si “lidhja përdhosëse midis zambakut dhe gjysëmhënës”). “Zotëria i madh” siç njihej zakonisht kryezoti Turk ishte “sundimtari më i fuqishëm në tërë botën e njohur deri atëherë”. Fitoret e Hajredinit – alias Barbarosa apo Mjekërkuqi, sipas Kastellanit “e shndrruan detin Egje dhe detin Jon në liqene osmane”. Në të njëjtën epokë , një flotë tjetër e Sulltanit mënjanonte portugezët nga Deti i Kuq, pushtonte Adenin dhe shkonte deri në Persi.

Sulejman Kanunliu lindi më 1494 dhe vdiq në fushatën e tij të 13-të në Danub në vitin 1566, pasi jetoi 72 vjet dhe mbretëroi për 46 vjet - padyshim një mbretërim i gjatë dhe me sa duket i suksesshëm.  Një konsull venedikas shkruan se ai " nuk njeh shtet më të lumtur se ky (dmth Turqine KVJ) me tërë të mirat e Zotit. Kontrollon luftën dhe paqen me të tërë; është i pasur në ar, në njerëz, në anije dhe në bindje; asnjë shtet nuk mund të krahasohet me të. Dhëntë Zoti që të ruhet më i drejti i tërë Perandorëve”. Venedikasit, sipas Mark Mazower, autor i librit “Ballkani”, “mbetën mjaft të habitur nga territori pa kufij në dukje që shtrihej para syve të tyre, gjithashtu edhe nga burimet njerëzore që u përdorën pret makinës perandorake në luftë. Ambasadori i tyre Marco Mino, tashmë kish paralajmëruar qysh në vitin 1921 se “Zotëría i madh i tyre dukej si kish në dorë tërë çelësat e të Ashtuquajturit Krishtërim. Bile Venediku shkoi aq larg sa të përgëzonte Sulltanin dhe Luteri të thoshte se “të luftosh kundër turqve do të thotë të rezistosh kundër gjykimit të Perëndisë për mëkatet e njerëzve”.

Në sytë e Thomas Fuller-it në vitin 1639, perandoria e Sulltanit qe “Sundimi më i pathyeshëm dhe më i fortë që dielli ka prekur me rrezet e tij ndonjëherë në tokë. ,, dhe që nga Budva në perëndim drejt Taurisit në Lindje, ajo ka një shtrirje prej tri mijë miljesh”. Duke pasur dy kryeqytete njëkohësisht –Konstandinopojën dhe Kajron- të cilët i linin pa fjalë vizitorët për shkak të madhështisë së tyre, ata linin në hije qytete të tilla të mëdha si Londrën, Parisin, Amsterdamin dhe Romën, ndërsa madhështia e tyre ua kalonte dhe i linte në bisht qytetet e çrregullta të të ashtuquajturit Krishtërim. “Duke parë se sa shumë njerëz prej nesh largohen për të vajtur tek ata- komentoi një herë Zoti Henry Blount, një i krishterë i kthyer në fenë Islame- dhe sa pak prej tyre begenisin të vijnë tek ne , kjo tregon vetëm për pasojën që sjell begatia kur ata përqafojnë fenë islame”.  Në një letër drejtuar Franceskut të parë, mbretit të Francës, ai shkruan “Unë, Sulltani i Sulltanëve, Pushtetari i Pushtetarëve, shpërndarësi i kurorave mbretërore në këtë faqe të botës". Dhe kjo letër i është drejtuar nga mbreti i një shteti mysylman një mbreti tjetër, atij që mbahej si shteti më i krishterë i Europës, mbretit të Francës !!!

Europa është e mahnitur nga fakti se tetë vezirë  të Sulejmanit janë të krishterë të lindur nga familje të varfëra. Ata u ngjitën në majën e piramidës shtetërore dhe vazhduan të furnizojne shtetin turk me të njëjtën lëndë të parën nga ata erdhën- me jeniçerë. Pastaj vazhdonin edhe studimet për të krijuar administratorët e ardhshëm. Një prej tyre ishte edhe Ajaz Pasha.

Ajas Pasha, vezir i Sulemanit Kanunliut

Në analet e historisë turke, ai mbahet si veziri që pasoi në këtë post nga 14 Mars 1536 deri më 13 Korrik 1539 një emër tjetër të madh, Ibrahim Pashë Pargalliun.

Sidoqofte për ta nisur nga fillimi duhet thëne se origjina e tij nuk ngelet e pakontestuar. Keshtu në versionin e tanishëm të Wikipedias, thuhet se “Ajaz Mehmet Pasha qe një burrë shteti Otoman. I lindur më 1483 afër Vlorës, qe shqiptar nga Delvina dhe u bë Vezir i Madh i Perandorisë Osmane prej vitit 1536-1539. Babai i tij qe nga qyteti i Shkodrës në veri të Shqipërisë dhe nëna e tij qe nga Vlora, në jug të Shqipërisë. U bë Vexir i Madh në 1536 pas vdekjes së Ibrahim Pashë Pargaliut dhe e mbajti këtë pozitë deri në vdejkejne tij më 1539”. Wikipedia citon për këto të dhëna autorin Turk Ismail Hâmi Danişmend dhe librin e tij në turqisht “Osmanlı Devlet Erkânı” botuar në Stamboll, Turqi më 1971, f. 15. Ajaz Pasha u zëvëndësua në postin e tij nga Lytfi Pasha.

Sipas Ilirjana Kacelit (Demirlika) që ka kryer studimin “Osmanlı İmparatorluğunda Arnavut Sadrazamlar”për hierarkët e lartë shqiptarë në perandorinë Otomane, “Ajaz Mehmet Pasha ishte kryeministër në vitet 1536 - 1539. Ai ishte nga Vlora dhe kishte lindur në Vunò. Hyri në ushtri nëpërmjet sistemit të  devshirmesë. Në fillim të karrierës ishte bejlerbej i Anadollit dhe Damaskut. Fitoret e para qenë shtypja e kryengritjes së shqiptarit Ahmed Pasha i rebeluar ndaj sulltanit. Pas kësaj ai mori pjesë në disa fushata ushtarake, si ajo kur sulltan Sulejmani në vitin 1537 solli ushtrinë e vet deri në Vlorë dhe aty rrethoi limanët Venedikase dhe ujdhesën e Korfuzit, ku osmanllinjve u erdhi në ndihmë një pjesë e flotës franceze. Pas kësaj në Prevezë, së bashku me gjeneral Barbarosën, mundën flotën detare të tre fuqive të përendimit, atë të Karlit të V Habsburg, të Venedikut dhe Papatit. Po kështu mori pjesë në betejat për zgjerimin e territoreve osmane, në brigjet e Detit Mesdhe dhe Oqeanit Indian. Në vitin 1538, osmanët, arritën të kishin nën kontrollin e tyre rrugët, që lidhnin Lindjen e Afërme me Indinë. Në Stamboll gjenden toponime me emrin e tij. Varri i tij gjendet në Xhaminë e Ejupit në Stamboll”

            Sipas Parry, V. J.,  (http://www.encquran.brill.nl/entries/encyclopaedia-of-islam-2/ayas-pasha-SIM_0895?s.num=6), veziri  madh Turk Ajaz Pasha, që jetoi  në vitet 886(7)-946 sipas kalendarit turk apo respektivisht në vitet 1482(3)-1539, qe shqiptar i lindur në rajonin e Himarës (ang. Cimera) (sipas Bragadino më 9 Qershor 1526; dhe sipas Geuffroy). Sipas Bragadino-s, Ajaz Pasha ishte 44 vjeç më 1526 dhe kish tre vëllezër (it. tre fradelli) dhe i dërgonte çdo muaj 100 dukatë ari nënës së saj (murgeshë e krishterë në Vlorë (it. Christiana monacha a la Valona). Mbishkrimi  në gurin e varrit të Ajaz Pashait në Stamboll e quan si Ayaz B. Mehmet. Ishte rekrutuar përmes devshirme-së në kohën e Bayazitit II (rreth 1481).

Studjuesi Robert Elsie në librin e edituar prej tij “A Biographical Dictionary of Albanian History” referon si më poshtë kështu për të.

Për Ajaz Pashën shkruan edhe Fane Veizi, i cili në librin e tij të përkushtuar “Bregu i Detit në këngë”,Shtëpia  botuese “Arbri” 1998, f. 67. Fane Veizi e cilëson si “renegat’. Por jep edhe hollësi të tjera të vlefshme sikurse se origjina e tij qe nga fshati Palasë i Himarës; se emri i tij i krishterë qe Kosta Dhimo, dhe se arriti deri në rangun e kryeministrit. Por pa cituar se nga i ka marrë të dhënat e mësipërme.

Ajaz Pashai, sipas rilindasit Sami Frashëri, është një nga njerëzit që arriti në kohën e Sulejmanit titullin e Sadrazemit apo kryeministrit. E nisi karierën si aga i jeniçerëve. Me ardhjen në fron të  Sulltan Sulejmanit u bë bejlerbe i Anadollit. Që në rrethimin e kalorësve të Shën Gjonit në Rod. Por këtu, ndonëse pati suksese, ra në sy të keq nga Sulltani dhe u burgos. Pasi u fal, u kthye në të njëjtat poste dhe morri pjesë në fushatën e Moldavisë dhe të Korfuzit (siç njihet zyrtarisht fushata kundër Himarës). Ishte i suksesshëm në udhëheqjen e punëve shtetërore me drejtësi të plotë në postin e kryeministrit ku ndejti për katër vjet. Qe i njohur se nuk fyente dhe nuk nënçmonte askënd. Vdes në vitin 1539. Ka qenë i apasionuar pas femrave dhe ka patur mbi 20 fëmijë.

Shqyrtimi i të dhënave të tjera nxjerr se Ajaz Mehmet Pasha, alias Kosta Dhimo, qe një person i njohur në Stamboll për lidhjet e tij dashurore dhe për fëmijët e shumtë. Leslie P. Peirce në librin e tij “Haremi Perandorak: Gratë dhe Pushteti në Perandorinë Otomane”citon se Ajaz Pashai qe tmerësisht i tërhequr nga femrat dhe fëmijët. Thuhej se në një kohë të caktuar të jetës së tij, në shtëpin e tij kishte rreth 50 djepe,me po aq pasardhës nga të cilët i rrojtën rreth 20. Ndërkaq Rev. Antony C.Bridge tek “Gratë në shoqërinë Bizantine dhe Otomane” http://www.theveryreverendantonybridge.com/showpage.php?p=lecture-women, shkruan se Ajaz Pashai megjithë vdekshmërinë elartë foshnjore kish arritur të kish 120 fëmijë dhe kur vdiq mbi 40 prej tyre ishin në djep!!!

Albert Howe Lybyer, Ph.D. në veprën e tij “Qeverisja e perandorisë Otomane ne kohën e Sulejmanit të Madhërishëm’ shkruan se  në 1537, Junis Beu thoshte se Ajaz Pashai kishte 600 skllevër dhe admirali Barbarossa 100. Por një autor tjetër, Ramberti i çon shifrat e skllevëeve ne 6,000 për Ibrahim Pashën dhe 2,000 për Ajaz Pashën.  Bragadino citon se ne 1526 Ibrahimi kish 1,500 skllevër dhe Ajaz Pasha rreth 600. F. Duka përmend seAjaz Pasha,regjistruar si posedues i një hasi, në kazanë e Krujës, qe me origjinë nga Himara, i cili arriti deri në postin e lartë të Kryeministrit (Vezirit të Madh) në kohën e mbretërimit të sulltan Sulejman Ligjvënësit.http://afalc.org/hand2hand/index.php/shtypi/3099.html.

Sipas http://www.dli.gov.in/data/upload/0004/452/TXT/00000048.txt, Ajaz nga Himara (ang. Ayas of Khimarra) që ishte veziri i tretë nën Ibrahimin, qe biri i një gruaje fshatare të krishtere. Ndërsa ai u bë vezir në Konstandinopojë, nëna e tij u bë murgeshë dhe Ayaz Pashai  i dërgonte një shumë parash periodikisht.

Por ashtu si ndodh shpesh, ai ngeli i famshëm edhe për diçka që ka të bëjë sërisht me krahinën e origjinës, Himarën. Pasi qe pjesmarrës në një ngjarje qe ka të bëjë me Himarën , me fushatën e vitit 1537ku morri pjesë edhe vetë Sulejman Kanunliu.

Kryengritja e Himarës në vitin 1537.

Në historinë e Sulejmanit, kjo kryengritje referohet si rrethimi i Korfuzit. Është pjesë e përpjekjes së Perandorisë Turke për të realizuar endrrën e vjetër të pushtimit të Italisë. Stërgjyshi i Sulejmanit, sulltan Mehmet Fatihu, pas vdekjes së Skënderbeut kish thënë “Vdiq shpata dhe mburoja e Krishtërimit". Dhe kish shtuar se kali i tij do të kish grazhd kishën e Shën Pietrit në Romë. Dhe kjo nuk qe shaka, veçanërisht për Italianët. Aq më shumë që sulltan Bajaziti ja kish arritur të vejë këmbët në gadishullin e Apenineve për pak kohë.

Por qëllimit strategjik të Perandorise i shtohej edhe një qëllim tjetër. Ky qe nënshtrimi i Himarjotëve, mbledhja e taksave të prapambetura duke i dhënë kështu fund edhe shqetësimeve që u kishin sjellë në vitet kjo krahinë qetësisë së kësaj Perandorie. Për këtë qëllim, Sulejman Kanunliu gjate verës së vitit 1537, vendosi kampin në Vlore, ku erdhi edhe flota turke. Prania perandorake padyshim do të ketë qenë impresionuese. Dimë se në Sulejman Kanunliu kishte në Hungari kish 80,000 dhe në Vjenë 200,000 vetë.

Në librin tij “Kujtimet”, të botuar për herë të parë në 1920 në Londër nga shtëpia Botuese Constable and Co LTd, Ismail Qemali, shpallësi i pavarësisë së Shqipërisë thotë në faqen 3 se “themeluesi i familjes Vlora, nga i cili rrjedh, qe Sinan Pasha, që pasi zuri vëndin e Vezirit të madh, shkoi në Vlorë në kohën e Sulejmanit të Madh në cilësinë e Kapiten Pasha-it, apo Admiralit të madh të flotës. Ai vendosi përgjithmonë atje banesën e tij dhe mbaroi po atje ditët e tij”

Do të ketë qenë vërtet e çuditshme për shtabin perandorak turk kur mësojnë se Himarjotët në vënd qe të rrinin urtë dhe "të mos zgjojnë qentë që flenë", mësojnë për sulme të bërë nga armiqtë. Himariotët nisin të sulmojnë kampet, që duhet të qenë patjetër të shumta. Edhe karvanet e ushqimeve. Do të qe e vështire të përtypej kjo gjendje dhe Sulltani merr vendimin që të niset një ekspeditë për të nënshtruar "qafirët". Në krye të kësaj ekspedite caktohet veziri i madh Ajaz Pasha, i cili padyshim njeh shtigjet dhe orientohet më shpejt se të tjerët. Urdhëri është i prerë - këta njerëz duhet nxjerrë nga shpellat dhe zhdukur me "kuç e maç".Nuk qe kaq e lehtë, pasi Himariotët rezistuan. Ne fillim, siç e do llogjika e përballjes me forca superiore, u mbrojtën dhe me pas edhe sulmuan. Dhe qëndruan gjatë tërë verën duke i dhënë kohë mbretërisë të çmuar mbretërisë së Napolit që të marrë masa për të rezistuar.

Por rrethimi nga Sulejmani Kanunliu bëhet edhe më interesant nga një ngjarje e çuditshme dhe heroike- përpjekja e bërë nga një Himariot i quajtur Damian, për të vrarë Sulltanin. Një ngjarje e cila nuk ka kaluar pa u shënuar nga analistët e shumtë.

Damian Himarjoti dhe akti i tij.

Sipas disa të dhënave, ndërsa forcat turke po i vinin flakën Himarës, Damiani, të cilit nuk i dihet mbiemri-i afrohet çadrës së Sulltanit i veshur si Turk. Ai depërton në këtë pozicion dhe arrin të kalojë tërë natën duke vëzhguar lëvizjet ne këtë çadër, që pa asnjë pikë dyshimi, duket të ketë qenë madhështore dhe tepër e ruajtur. Në mëngjes, kur edhe vëmëndja është më paktë, ai arrin të shquajë dikë tepër të rëndësishëm në këtë çadër. Shënjat e jashtme duhen të kenë ato që e kanë bërë të dyshojë për këtë - le të mos harrojmë se s'kish as fotografi e as fakse. Ai drejtohet dhe plagos - sulltanin e dyshuar. Fatkeqësisht nuk është sulltani dhe fundi i tij mund të merret lehtësisht me mënd.

Ky është një nga variantet. Ndërkaq ka edhe autorë, të cilët e kanë bërë këtë ngjarje subjekt te shkrimeve të tyre, ndërmjet tyre edhe shkrimtari nga Vunoi, Odhise Grillo, në veprën e tij për fëmijët. Autori i dytë është Injac Zamputi  i cili në fillim të viteve ’30 të shekullit të shkuar shkroi një dramë për Damianin në veri të Shqipërisë, në Shkodër. Ndërsa kuptohet tërheqja Odise Grillos, ndaj këtij personazhi pasi është nga Vunoi, Injac Zamputi ngelet një personazh mjaft interesant jo vetëm për dramën për Damianin, por sepse ka bëre përkthimet më të shumta nga latinishtja për historinë e Shqipërisë.  

Në një burim më të besuar, ja se çfarë shkruan për këtë autori Marmora në librin e tij “Historia di Corfu” botuar në Venecia më 12 Nëntor 1672, marrë nga Biblioteka Kombëtare, Tiranë. Marmora ka qenë governator i ishullit te Korfuzit dhe  ka shkruar “Historinë e Korfuzit” pothuaj 130 vjet pas ngjarjes së përshkruar. Po japim tekstine Marmoras të përkthyer pjesërisht nga Injac Zamputi.

.......Sulltani, me ushtri prej dyqind mijë ushtarësh, pasi i ishte afruar Vlorës, shestonte të kryente ndërmarrjen për të pushtuar Mberterinë e Napolit, por u përpoq më kot............ Me lëvizjen e Sulejmanit të Madh u drodh Europa; Toka dhe deti u ndjenë të shtypur, ky i fundit nga pesha e lëndës drusore dhe kjo nga pesha e të armatosurve që prishin fushat ku shkenin duke lënë  zi të madhe.. .....dhe në të njëjtën kohë nisi nëpër det një pyll  të lëvizshëm drurësh, i vendoSur për të mposhtur Napolin dhe, sikur të kishte mundësi, të gjithë Italinë.. Ushtria arriti në Vlorë duke kaluar në va lumin e Vjosës dhe qëndroi (faqja 293) në vëndin e Himariotëve. Aty sulltani ngrehu shatorren e vet shumë madhështore; por ushtria detare u çfaq përgjatë brigjeve të Korfuzit dhe në shenjë miqësie solemne bëri një përshëndetje miqësie me tërë grykat e zjarrit, që iu përgjigj me të një1tin gjë edhe nga artileria e ishullit. Kush do të priste paqen e përjetshme, që këta barbarë e identifikonin me gjuhët e bronzit. E megjithatë, u ndez zjarri, ahere me hare, që do të qe preludi i zjarrit të afërt me të cilën Republika Venedikut do të kish të bënte.

 Sulejmani u ndalua në krahinën e himarjotëve për disa ditë, i etueshëm për ti çfarosur  ata popuj që u shkaktonin dëme të vazhdueshme vasalëve të tij përreth. Banonin në malet më të thepisura nga të cilët disa herë në ditë dilnin kundër barbarëve dhe pasi bënin kërdinë ktheheshin në çerdhet e veta plot me plaçkë dhe me robër. Si vepron ujku në një tufë prej së cilës i ngopur kthen në strofullme hapa të shpejta, për turp të barinjve  që me vonesë i'u lëshuan mbi shpinë, ashtu vepronin himariotët ndër shtetasit e Sulltanit, të cilët ishin kundështarë si në ligje dhe në prirje. Urdhëroi Sulltani që Ajaz Pashai bashkë me kryetarin e Jeniçerëve të shkonin për ti nxjerrë nga shpella ato bisha, si thoshte ai, e të bënin kërdi të tilla që tjetër kush të mos tepronte prej atyre njerëzve veç kujtimit që kanë qenë shfarrosë.... Por ndodhi krejt e kundërta... sepse ata burra shumë të shkathët tue i sulmue herë në brinjë, herë në ballë, herë në bisht, herët tue u tërheq, herë duke u ndeshun me skuadrat, vranë me shëmtim më shumë se 8000 (turq) me pak dëme të jetëve të veta dhe i detyruan  të tërhiqen rrokopujë të ngatëruar për mjerimin që u ngjau shokëve te tyre.

(faqe 294). Himariotët duke mos u  kënaqur nga ajo që kishin vepruar në mbrojtje, vendosën të sulmonin Turqit  në llogoret e tyre dhe, sikur t’u jepej e mbara, te vrisnin vetë Sulejmanin brënda shatorres dhe në mesin e rojeve të tij. Dhe kush mund ta mohojë se edhe Greqia nuk i paska Muçët e saj kur nuk mungojnë Porsenat?. Damiani, një prej kapitenëve të zonës së Himarës,  doli  vullnetar para shokëve për të përgjuar gjëndjen e ushtrisë Turke dhe vëndi ku qëndronte sulltani, në mënyre që pastaj  të kishin mundëi që të gjithë së bashku të sulmoni dhe të zbatonin planin e tyre të lavdishëm..Prandaj, Damiani,  natën e Shën Jakut (it. Giacomo, Xhakomo-s) në 25 Korrik 1537, i ndarë nga të tijtë, u ul përballë çadrës së Sulejmanin, nën një pemë, duke shpresuar që mëngjezi do ti sillte ndopak dritë ndërmarrjes së madhe duke zbuluar objektet. Ai qe afër, kur Ajaz Pasha, që po shëtiste për gjëra të tjera nëpër kamp, papritur u çfaq para Damianit; dhe plot dyshim për vëndin dhe orën, i kërkoi Himariotit shkakun e qëndrimit në atë vënd dhe në atë kohë aq pak të përshtatshme. I mënçuri nuk e humbi dhe iu përgjigj drejt  se duke qenë shtetas i Madhërisë së Tij, (d.m.th. Vasal i Turkut) kish ardhur të paguante taksat dhe meqë kish rënë nata, kundër dëshirës së tij, ra të flinte nën atë pemë, deri në mëngjes pa u zgjuar. Pa dyshim që mund t’ë përgëzohet Damiani, nëse nuk do të kish të bënte me një më të mirë se vetja, i cili pasi e zuri rob, përmes torturave (vazhdon faqja 295) e bëri që të rrëfente të vërtetën dhe pas rrëfimit e dënoi me një vdekje tepër mizore. Kështu u shua kjo jetë që meritonte përjetësi; dhe në një çast të shkurtër u shua ajo jetë që do të kish mundur që ta bënte të pavdekshëm emrin e Himariotëve në shekujt e ardhshëm.”

Damiani nuk është identifikuar të ketë një mbiemër. Eshtë referuar si Damiani Himarioti - një pasaktësi historike pasi ka lënë anonim një hero. Po mbiemri Himarjot, i vënë në këtë rast nga nevoja dhe nga mosditja, merr një rëndësi përgjithuese.

Do të kujtohet pas disa shekujsh kur një tjetër bregas Axhiselao Ulanoja shtie mbi mbretin Ferdinand të Napolit në Itali. E padyshim të gjithë kujtojnë emrin e Vasil Laçit që do të shtijë mbi Perandorin Italian Viktor Emanuelin, për të treguar gjithkujt se Himara nuk ka respekt për askënd që nuk e respekton. Për ata që dinë historinë e Romës, është përsëritje e rastit të Muç Shevolës.

Edhe një koinçidencë interesante. Në rastin e Damianit është një himariot tjetër (Ajaz Pashai, jeniçer nga Palasa), që  e kap dhe e dërgon në vdekjen e sigurtë. Axhilesao Ulanoja kapet dhe me të bën traktativa një himariot tjetër, këtë radhë nga Dhërmiu, i quajtur Dhimitër Leka, të cilit de Rada i ka kushtuar poemën “Këngët e Milosaos”një nga krijimet më të kryesore të periudhës romantike.

Sulejman Kanunliu iku nga Vlora dhe shpërguli kampin në Butrint me qëllimin e marrjes së Korfuzit. Kjo është edhe arsyeja që në historitë evropiane tërë kjo ekspeditë cilësohet si e Korfuzit. Himariotët gjetën rastin e mirë që tua shpërblenin Korfiatëve mikpritjen e tyre në kohë për ta të vështira. Ata sulmuan Sulemanin edhe në kampin e ri. Padyshim qenë një element që beri dështimin e përpjekjeve të tija për pushtimin e ishullit fqinj të Himarës. Në shtator të vitit 1537, pa realizuar asnjë nga objektivat e vëna, Sulejman Kanunliu, ngriti çadrat dhe i vuri flakën Butrintit.

Siç e përshkruam edhe më lart, Ajaz Mehmet Pashai,vdiq më 1539 nga murtaja. Edhe sot mund të shihet varri i tij, afër Xhamisë së Sulltan Ejupit (ang. Eyüp Sultan Mosque) në rrugën Bejbaba që çon në limanin Bostan në Stamboll. Varri i tij, së toku më atë të Pertev Pashës (1574) është ndëruar nga një arkitekt i famshëm Turk, Mimar Sinani. Por varri i Ajaz Pashës është një nga të parët ndërtuar prej tij. Sot varri nuk është në gjëndje të mirëmbajtur, por dallohet nga mbulesa e tij në stilin tip baldakin dhe me kolonat mbajtëse, nën të cilat qëndron edhe sarkofagu i këtij Himarioti (????) të famshëm në perandorinë Otomane.  books.google.al - The history of Albania includes some memorable characters – from the legendary Albanian hero Scanderbeg to the glamorous Queen Geraldine. Robert Elsie's extensively researched Biographical Dictionary of Albania History provides fascinating and comprehensible information on over 700 Albanian and Albania-related...http://books.google.al/books/about/A_Biographical_Dictionary_of_Albanian_Hi.html?id=pgf6GWJxuZgC&utm_source=gb-gplus-shareA Biographical Dictionary of Albanian History

Page 21

Ayas Pasha was appointed grand vizier on 15 March 1536 on the dismissal and
execution of his predecessor, Ibrahim Pasha. Under his administration, the Porte
waged war on the Habsburgs in Vienna (1537-1540), and during the Corfu ...