Απόσπασμα από το βιβλίο του Δημήτρη Περδίκη ΑΛΒΑΝΙΑ - ΕΛΛΗΝΟΑΛΒΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ - ΒΟΡΕΙΟΣ ΗΠΕΙΡΟΣ

"perdikis" [dperdiki@otenet.gr]

Ρωμαίος στρατηγός Λεύκιος Αιμίλιος Παύλος αποβιβάζεται το 168 π.Χ. στην Ήπειρο και οι λεγεώνες του υποτάσσουν την Ήπειρο και την Μακεδονία, άλλες δε ρωμαϊκές λεγεώνες βορειότερα υποτάσσουν και τους Ιλλυριούς. Tον επόμενο χρόνο, ίσως σαν εκδίκηση για τις νίκες του Πύρρου, εξανδραποδίζει την Ήπειρο. Λεηλατεί τα πάντα, καταστρέφει 70 Ηπειρωτικές πόλεις, αιχμαλωτίζει και παίρνει ως δούλους 150.000 κατοίκους. Πολλοί Ηπειρώτες για να γλυτώσουν από την ρωμαϊκή μανία φεύγουν προς τα ορεινά όπου οργανώνονται σε μικρές κοινότητες, μακριά από οποιαδήποτε κεντρική εξουσία. Οι Ρωμαίοι ιδρύουν αποικίες σε περιοχές της Ηπείρου και εγκαθιστούν Ρωμαίους αποίκους (COLONIA ROMANA). O νομός με πρωτεύουσα την Ερσέκα, κοντά στην Κορυτσά φέρει και τώρα ακόμα το όνομα «Κολώνια». Ένα άλλο χωριό με το ίδιο όνομα υπάρχει κοντά στην πόλη Λούσνια της Αλβανίας. Και στις δυο περιοχές πολλοί από τους κατοίκους είναι και σήμερα βλαχόφωνοι. Όταν κατασκευάζεται η Εγνατία οδός, από το Δυρράχιο προς την Κωνσταντινούπολη, εγκαθίστανται κατά μήκος της και ιδιαίτερα στις ορεινές διαβάσεις ρωμαϊκές φρουρές. Η λατινοφωνία των αποίκων και των φρουρών θα δημιουργήσει το βλαχικό γλωσσικό ιδίωμα που εξακολουθεί και υφίσταται μέχρι και σήμερα. Έτσι δημιουργείται μία διγλωσσία στην περιοχή, ελληνικά και βλαχικά. Για να προστατευθούν οι Ρωμαίοι από τις επιδρομές των ορεσιβίων, κτίζουν στο σημερινό Βεράτιο οχυρή πόλη που την ονομάζουν Albanorum Oppidum, στο δε σημερινό Ελμπασάν την πόλη Αλβανούπολη. Το συνθετικό ALBA- στους Ρωμαίους είναι κάτι πολύ σύνηθες, υπάρχουν πάρα πολλά τέτοια τοπωνύμια σε όλη την ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Έτσι σιγά-σιγά αρχίζει να εμφανίζεται η λέξη ALBANIA παράλληλα με την λέξη ΗΠΕΙΡΟΣ, λέξεις ταυτόσημες που υποδηλώνουν μόνο γεωγραφικό προσδιορισμό. Καμία ταύτιση με τις λέξεις shqiperia, shqip και shqipetar που δεν υφίστανται και θα εμφανισθούν πολλούς αιώνες αργότερα.

Στον χώρο της σημερινής Αλβανίας εμφανίζονται οι επιδρομείς Γότθοι το 267 μ.Χ. Αργότερα φθάνουν και εγκαθίστανται σλαβικά φύλα, και στην συνέχεια η περιοχή καταλαμβάνεται από τους Πρωτοβούλγαρους. Στις αρχές του 11^ου αιώνα αποβιβάζονται και κατακτούν την περιοχή οι Νορμανδοί. Στην ίδια περίπου εποχή έχουμε και την εγκατάσταση του ουροαλταϊκού φύλου των Κουμάνων (Η πόλη «Κουμάνοβο» εξακολουθεί και λέγεται και σήμερα έτσι). Αργότερα θα φθάσουν και οι Τούρκοι. Σε μεγάλα χρονικά διαστήματα όλων αυτών των αιώνων η βυζαντινή εξουσία, που διαδέχεται την ρωμαϊκή, ασκείται πρακτικά μόνο σε κάποιες παράλιες πόλεις και η ενδοχώρα δεν έχει καμία κεντρική διοίκηση.

Παρουσιάζεται τότε το φαινόμενο, οικισμοί της ενδοχώρας που κατοικούνται από αλλόφυλους και αλλόγλωσσους μεταξύ τους λαούς (π.χ. ένας οικισμός ελληνοφώνων, πιο πέρα κάποιος άλλος βλαχοφώνων, κάποιος σλαβικός κλπ) να προσπαθούν να συνεννοηθούν μεταξύ τους, για τις εμπορικές τους ανταλλαγές στα διάφορα παζάρια, μεικτοί γάμοι κλπ. Έτσι δημιουργείται σιγά - σιγά μία νέα γλώσσα, τα αλβανικά (σκιπιτάρικα), χωρίς όμως να πραγματοποιείται καμία εθνογένεση. Δεν υπάρχει καμία νέα εθνική ταυτότητα. Η σκιπιτάρικη εθνογένεση θα χρειασθεί μερικούς ακόμα αιώνες μέχρι να πρωτοεκδηλωθεί στα τέλη του 19^ου αιώνα.

Στις αρχές του 13^ου αιώνα η Κωνσταντινούπολη πέφτει στα χέρια των Φράγκων και το μεγαλύτερο μέρος της αυτοκρατορίας μοιράζεται σε πάμπολλες μικρές ηγεμονίες, κράτη και κρατίδια, ακόμα και βαρωνέτα, επικράτειες πολλές φορές ενός χωριού. Ενετοί, Φράγκοι, Καταλανοί και άλλοι νέμονται πλέον τον βυζαντινό χώρο. Τότε εμφανίζονται στον ελληνικό νότο για πρώτη φορά πολυάριθμές ομάδες αλβανοφώνων, άλλοι λεηλατούν, άλλοι προσφέρουν τις υπηρεσίες τους ως μισθοφόροι των αναρίθμητων ηγεμόνων, κάποιοι προσπαθούν να καταλάβουν κάποιες περιοχές και να ιδρύσουν δικές τους ηγεμονίες και άλλοι απλά εγκαθίστανται όπου βρουν. Είναι αυτοί που ονομάζονται ακόμα και τώρα «Αρβανίτες».

15^ος Αιώνας και το αναστηθέν για λίγο, αλλά βαθειά λαβωμένο Βυζάντιο υποκύπτει στις ορδές των Τούρκων. Στην περιοχή της σημερινής Αλβανίας ο Γεώργιος Καστριώτης, γιος του Βυζαντινού άρχοντα Ιωάννη Καστριώτη και της Σερβίδας πριγκίπισσας Βοϋσάβας, δραπετεύει από την οθωμανική ομηρία στην οποία βρισκόταν, φθάνει στην Κρούγια, όπου παλαιότερα διοικούσε ο πατέρας του και με υψωμένη την πορφυρή βυζαντινή σημαία με τον δικέφαλο αετό, καλεί όλους τους τοπάρχες της περιοχής σε πόλεμο κατά των Τούρκων. Θα αγωνισθεί επί δεκαετίες νικώντας πάντα. Ο ίδιος ανακηρύσσει εαυτόν «πρίγκιπα των Ηπειρωτών». Αργότερα δε στέφεται στην μονή της Αρδενίτσας και «βασιλεύς των Ηπειρωτών». Οι Τούρκοι θα μπορέσουν να υποτάξουν την Αλβανία μετά τον θάνατο του. Ο Καστριώτης ή Σκεντέρμπεης (όπως πήρε το προσωνύμιο) θεωρείται σήμερα ο εθνικός ήρωας της Αλβανίας, και η σημαία του (με μικρές μετατροπές πρόσφατα) η αλβανική σημαία.

Ακολουθεί η τουρκοκρατία. Οι Τούρκοι πιέζουν και αναγκάζουν μεγάλες ομάδες του πληθυσμού της χώρας να αποδεχθούν τον μουσουλμανισμό σαν θρησκεία. Από την άλλη πλευρά η ορθόδοξη εκκλησία αγωνίζεται να κρατήσει την ορθόδοξη πίστη. Η γλώσσα της εκκλησίας ήταν πάντα η ελληνική. Έτσι κατορθώνει να διατηρηθεί η ελληνική γλώσσα στον νότο και σε πολλές περιπτώσεις να επεκταθεί η ελληνοφωνία και προς τα βόρεια. Να αναφέρουμε ότι δεν υπάρχει αγιογραφία της εποχής αυτής που να μην έχει επιγραφές στην ελληνική γλώσσα και μόνο. Ακόμα να μνημονεύσουμε τον ιερομόναχο Κοσμά τον Αιτωλό, που στα τέλη του 18^ου αιώνα προσφέρει ένα τεράστιο έργο για την ορθοδοξία και την ελληνική γλώσσα και παιδεία. Στην διάρκεια της τουρκοκρατίας συντελείται και μία σημαντική διαφοροποίηση, κάθε μουσουλμάνος Αλβανός, Τουρκαλβανός πλέον, θεωρείται Τούρκος. Κάθε δε ορθόδοξος Ρωμιός, είτε είναι ελληνόφωνος, αλβανόφωνος ή βλαχόφωνος. Ακόμα και σήμερα στα χωριά της Βορείου Ηπείρου τους μουσουλμάνους Αλβανούς τους ονομάζουν Οθωμανούς ή Τούρκους.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της κατάστασης στην διάρκεια της τουρκοκρατίας είναι ο Αλή πασάς των Ιωαννίνων, γεννημένος στο Τεπελένι, μουσουλμάνος βέβαια, αδίστακτος και φοβερά φιλόδοξος, χρησιμοποιεί εξ ίσου το αλβανόφωνο και το ελληνόφωνο στοιχείο της επικράτειας του για να κυβερνήσει και για να υλοποιήσει τα απώτερα σχέδια του για την ανεξαρτητοποίηση του από την Υψηλή Πύλη. Αλληλογραφεί στα ελληνικά, έχει στην αυλή του Έλληνες λόγιους. Σε κανένα σημείο της σταδιοδρομίας του δεν εμφανίζει την παραμικρή ένδειξη ότι θα ήθελε να ιδρύσει ένα αλβανικό εθνικό κράτος, ούτε και αντιμετωπίζει ποτέ κάποια παρόμοια τάση από τους αλβανόφωνους υπηκόους του. Αντίθετα πίσω από την πλάτη του και κάτω από τα πόδια του κινούνται φιλικοί και οπλαρχηγοί με ένα μόνο σκοπό. Τον ξεσηκωμό του ρωμαίικου, του γένους των Ελλήνων.

Αργότερα, στα μέσα του 19^ου αιώνα, ο Ζενέλ Γκιολέκα επαναστατεί στην Λιαπουριά κατά του οθωμανικού δεσποτισμού, στην ελληνική κυβέρνηση καταφεύγει και ζητά βοήθεια και υποστήριξη. Τότε αρχίζουν να εμφανίζονται διάφορες προτάσεις και σενάρια για την ίδρυση ενός ελληνοαλβανικού κράτους άμα απελευθερωθούν τα εδάφη που είναι ακόμα κάτω από οθωμανικό ζυγό. Ακόμα στις αρχές του 20^ου αιώνα, ο Ισμαήλ Κεμάλ Βλώρα, που το 1912 κηρύσσει την ανεξαρτησία της Αλβανίας στην Αυλώνα. Λίγα χρόνια πριν συνομιλεί με την ελληνική κυβέρνηση και εκδίδει εφημερίδα στα ελληνικά, την «ΣΩΤΗΡΙΑ».

Ουσιαστικά η αλβανική εθνογένεση αρχίζει δειλά να εμφανίζεται το 1878 με την υποβοήθηση από ξένα κέντρα αποφάσεων που βλέπουν στην δημιουργία ενός αλβανικού κράτους λύση στα δικά τους σχέδια για τον έλεγχο της Ν.Α.Ευρώπης.

(Απόσπασμα από το βιβλίο του Δημήτρη Περδίκη ΑΛΒΑΝΙΑ - ΕΛΛΗΝΟΑΛΒΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ - ΒΟΡΕΙΟΣ ΗΠΕΙΡΟΣ