Τα χρέη των Βαλκανικών Πολέμων
Τότε που η Αθήνα έτρεχε και πάλι στο Παρίσι για να πάρει νέο δάνειο 500 εκατ. γαλλικών φράγκων
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 07/10/2012 05:45
Χειρόγραφη διαχάραξη των βαλκανικών συνόρων από τον Carl Flemming στο Βερολίνο (Αρχείο ΥΠΕΞ)
Πολλά γράφτηκαν και θα
εξακολουθούν να γράφονται όσο διανύουμε το εκατοστό έτος από την έκρηξη
των Βαλκανικών Πολέμων που έμελλε ν’ αλλάξουν τον χάρτη της χερσονήσου
και ν’ ανακατανείμουν τις σφαίρες επιρροής των Μεγάλων Δυνάμεων της
εποχής στον ευαίσθητο γεωγραφικό χώρο της ΝΑ Ευρώπης. Για την Ελλάδα οι
πόλεμοι εκείνοι απετέλεσαν σταθμό. Η έκταση της χώρας σχεδόν
διπλασιάστηκε, το ίδιο και ο πληθυσμός της. Ωστόσο νέα προβλήματα
προσετέθησαν, όχι μόνο στην εξωτερική της πολιτική αλλά και στην
οικονομία της. Οι πολεμικές και αμυντικές δαπάνες της, καθώς και η
ρύθμιση οικονομικών εκκρεμοτήτων από παλαιότερα δάνεια οδήγησαν στην
ανάγκη συνομολόγησης νέων.
Η χώρα βρέθηκε ξανά σε δεινή, δεινότερη σαφώς θέση σε σχέση με σήμερα. Εκείνο που έκανε όμως τη διαφορά ήταν ότι τότε υπήρχε όραμα. Ενα όραμα που διαπερνούσε τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής κοινωνίας όλων των στρωμάτων, αρχής γενομένης από τις ηγεσίες των κομμάτων και, βεβαίως, τον μεγαλύτερο οραματιστή όλων, τον Ελευθέριο Βενιζέλο, που μόλις είχε αναλάβει την εξουσία.
Η χώρα βρέθηκε ξανά σε δεινή, δεινότερη σαφώς θέση σε σχέση με σήμερα. Εκείνο που έκανε όμως τη διαφορά ήταν ότι τότε υπήρχε όραμα. Ενα όραμα που διαπερνούσε τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής κοινωνίας όλων των στρωμάτων, αρχής γενομένης από τις ηγεσίες των κομμάτων και, βεβαίως, τον μεγαλύτερο οραματιστή όλων, τον Ελευθέριο Βενιζέλο, που μόλις είχε αναλάβει την εξουσία.
Μπορεί κανείς πραγματικά από τους εμπλεκομένους να μην επεδίωξε την
πρώτη τουλάχιστον σύρραξη, τον Σεπτέμβριο του 1912, αλλά είναι γεγονός
ότι όλοι προετοιμάζονταν προ του ενδεχομένου της. Οι μεν βαλκανικές
δυνάμεις συνάπτοντας συμφωνίες μεταξύ τους και προπαρασκευαζόμενες
πολεμικά, οι δε Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής αποδυόμενες σε έναν
διπλωµατικό πυρετό διαπραγµατεύσεων προς αποτροπή ενός πολέµου µε
απρόβλεπτες συνέπειες. Η αλλαγή του status quo στην περιοχή που
συνεπαγόταν η συρρίκνωση της πάλαι ποτέ κραταιάς Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας, την οποία τα ανακτοβούλια της Ευρώπης αρέσκονταν να
θωπεύουν προς ίδιον όφελος, έβρισκε τους πάντες αντίθετους. Ο ρους της
Ιστορίας όμως δύσκολα μπορούσε πλέον ν' αλλάξει. Η έκρηξη των
εθνικιστικών κινημάτων απ' άκρη σ' άκρη στα Βαλκάνια και η συνένωση των
βαλκανικών δυνάμεων που είχαν εδαφικές διαφορές με την Τουρκία, η
λεγόμενη «εβδόμη μεγάλη δύναμις» σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό Τύπο της εποχής ή «όργανο πολέμου»,
όπως δήλωνε από τη Μόσχα στη διάρκεια εκεί επίσημης επίσκεψής του ο
γάλλος πρωθυπουργός Πουανκαρέ, έστελνε σαφές μήνυμα των όσων έμελλε ν'
ακολουθήσουν.
Εδαφική μεταβολή
Σε μία ύστατη προσπάθειά τους τα ανακτοβούλια της Ευρώπης δεν
εφείσθησαν ακόμη και αποδείξεων προς την Πύλη προκειμένου να εφαρμόσει
μεταρρυθμίσεις προς όφελος των χριστιανικών εθνοτήτων της Ευρωπαϊκής
Τουρκίας. Ταυτόχρονα σχεδόν προειδοποιούσαν με κοινό τους διάβημα τις
κυβερνήσεις Αθηνών, Σόφιας, Βελιγραδίου και Κετίγκης ότι δεν θα
επέτρεπαν οποιαδήποτε εδαφική μεταβολή στον χώρο των Βαλκανίων.
Αγνοώντας το διάβημα, Ελλάδα και Βουλγαρία θα υπέγραφαν λίγες μόλις
ημέρες αργότερα (ΑΠ 3053, 25 Σεπτ., Θεοτόκης από Βερολίνο) στρατιωτική
συμφωνία αμοιβαίας βοήθειας. Στις 25 Σεπτεμβρίου το Μαυροβούνιο κήρυξε
πρώτο τον πόλεμο στην Τουρκία. Πέντε μέρες αργότερα στην Ελλάδα γινόταν
γενική επιστράτευση και στις 4/17 Οκτωβρίου συντασσόταν το ελληνικό
τελεσίγραφο που με καθυστέρηση μιας ημέρας παρεδίδετο στην Υψηλή Πύλη.
Το ίδιο πρωί, χαράματα της 5ης Οκτωβρίου, άρχιζε η μεγάλη προέλαση του
ελληνικού στρατού από τη Θεσσαλία για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης
και των Ιωαννίνων. Οι ελληνικές νίκες διαδέχονταν η μία την άλλη. Μαζί
με τις νίκες όμως, από την επαύριο κιόλας, άρχισαν να συσσωρεύονται τα
τεράστια οικονομικά προβλήματα που είχαν επιφέρει όχι μόνο οι πολεμικές
δαπάνες, αλλά και η ανάγκη διατροφής ενός ογκώδους κύματος πληθυσμού από
τις λεγόμενες «νέες χώρες». Εθνικές εκκρεμότητες στο Αιγαίο και στα
σύνορα με την Αλβανία, ο έντονος τουρκικός και βουλγαρικός εθνικισμός
και το μεγάλο δημόσιο έλλειμμα θα οδηγούσαν τη χώρα σε αναζήτηση νέου
δανείου 500 εκατ. γαλλικών φράγκων που συνήψε στο Παρίσι το 1914. Ωστόσο
ο ναυτικός ανταγωνισμός με την Τουρκία στο Αιγαίο, που μόλις ξεκινούσε,
θα οδηγούσε την πρώτη κιόλας δόση του δανείου τον Απρίλιο του ιδίου
έτους, όχι για την ανάπτυξη των νέων επαρχιών και την ανακούφιση του
χειμαζόμενου λαού, αλλά για την εσπευσμένη αγορά δύο θωρηκτών από την
Αμερική. Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος δεν θ' αργούσε. Νέες θυσίες περίμεναν
τον ελληνικό λαό.
Το Κρητικό ζήτημα
Παράπλευρες απώλειες
Υπέρ πατρίδος τα έπιπλα του Αλέξανδρου Ζαΐμη
Εξοχο δείγμα της γνωστής ως «μικρής ιστορίας» που υπηρετεί τις τελευταίες δεκαετίες η σύγχρονη ιστοριογραφία είναι το δημοσίευμα της εβδομαδιαίας πολιτικής εφημερίδας «ΚΕΝΤΡΟΝ» (φύλλο 13, ημερομηνία 6 Νοεμβρίου 1911) που εξεδίδετο στα Χανιά με τίτλο «Τα έπιπλα του κ. Ζαΐμη», παραπλεύρως του κυρίου άρθρου της εφημερίδας με τίτλο «Η θέσις του Κρητικού Ζητήματος». Μαζί με τη δικαίωση εθνικών πόθων της εποχής, ανάμεσά τους και η Ενωση της Μεγαλονήσου με τη Μητέρα Ελλάδα, υπήρξαν και… παράπλευρες απώλειες, όπως η παρακράτηση των επίπλων του έλληνα αρμοστή, βουλευτή, Προέδρου της Βουλής, υπουργού Εξωτερικών και δύο φορές μέχρι που ανέλαβε (το 1906) αρμοστής, πρωθυπουργού Αλέξανδρου Ζαΐμη, έναντι 300 χιλιάδων δραχμών που ήταν η αποζημίωσή του για τα τρία έτη (1908-1911) κατά τα οποία ουσιαστικά δεν εκτελούσε χρέη αρμοστή και είχε αποχωρήσει από τη θέση του. Ως αποτέλεσμα, ούτε η ελληνική κυβέρνηση, αλλά ούτε και οι Προστάτιδες Δυνάμεις ήσαν πρόθυμες να τον αποζημιώσουν! «Μόνος οφειλέτης του κ. Ζαΐμη παραμένει η άψογος στάσις του» κατέληγε το δημοσίευμα ή «κατά την ιδίαν του κολακευτικήν φράσιν à la hauter de sa mission»…
Υπέρ πατρίδος τα έπιπλα του Αλέξανδρου Ζαΐμη
Εξοχο δείγμα της γνωστής ως «μικρής ιστορίας» που υπηρετεί τις τελευταίες δεκαετίες η σύγχρονη ιστοριογραφία είναι το δημοσίευμα της εβδομαδιαίας πολιτικής εφημερίδας «ΚΕΝΤΡΟΝ» (φύλλο 13, ημερομηνία 6 Νοεμβρίου 1911) που εξεδίδετο στα Χανιά με τίτλο «Τα έπιπλα του κ. Ζαΐμη», παραπλεύρως του κυρίου άρθρου της εφημερίδας με τίτλο «Η θέσις του Κρητικού Ζητήματος». Μαζί με τη δικαίωση εθνικών πόθων της εποχής, ανάμεσά τους και η Ενωση της Μεγαλονήσου με τη Μητέρα Ελλάδα, υπήρξαν και… παράπλευρες απώλειες, όπως η παρακράτηση των επίπλων του έλληνα αρμοστή, βουλευτή, Προέδρου της Βουλής, υπουργού Εξωτερικών και δύο φορές μέχρι που ανέλαβε (το 1906) αρμοστής, πρωθυπουργού Αλέξανδρου Ζαΐμη, έναντι 300 χιλιάδων δραχμών που ήταν η αποζημίωσή του για τα τρία έτη (1908-1911) κατά τα οποία ουσιαστικά δεν εκτελούσε χρέη αρμοστή και είχε αποχωρήσει από τη θέση του. Ως αποτέλεσμα, ούτε η ελληνική κυβέρνηση, αλλά ούτε και οι Προστάτιδες Δυνάμεις ήσαν πρόθυμες να τον αποζημιώσουν! «Μόνος οφειλέτης του κ. Ζαΐμη παραμένει η άψογος στάσις του» κατέληγε το δημοσίευμα ή «κατά την ιδίαν του κολακευτικήν φράσιν à la hauter de sa mission»…
«Αφού ο κ. Ζαΐμης σπανίως ομιλεί, άρχισαν τα έπιπλά του να ομιλούν και να παίζουν ρόλον
διπλωματικόν. Κατά τας εκ Ρώμης ειδήσεις της "Πρωϊνής" τα έπιπλα του κ.
Ζαΐμη μένουν εν Κρήτη, ως διαμαρτύρησις της μη πληρωμής των
επιχορηγήσεών των, των τριών τελευταίων ετών ήτοι 300 χιλ. δραχ. Είναι
αληθώς πρωτοφανής ο τρόπος ούτος της διαμαρτυρίας διά των επίπλων προς καταβολήν χρέους. (...)
Εκείνο το οποίον δεν δυνάμεθα να εννοήσομεν ειδικώς διά τον κ.
Ζαΐμην είναι ποίαν επιρροήν δύναται ν' ασκήσει επί των οφειλετών του η
παραμονή των επίπλων του εν Χαλέπα, διά να τους εξαναγκάση, να τον
πληρώσουν. Τους απειλεί τάχα ότι θα επανέλθει εις την Κρήτην και ότι η
επάνοδός του θα τους παράσχη δυσχερείας και ούτω θα τους εξαναγκάσει να
πληρώσουν; Και αν μεν τους απειλή ότι θα επανέλθη ως επαναστάτης ίνα
αγωνισθή με το όπλον εις τας χείρας εναντίον πάντων και κατά πάντων, διά την ένωσιν και μόνον διά την ένωσιν,
η απειλή του είναι σοβαρά, διότι εις το πλευρόν του θα τεθώσι πάντες οι
κρήτες και θα πρέπει οι οφειλέται του να την λάβουν υπό σοβαράν έποψιν
και να σπεύσουν να τον πληρώσουν. Αλλ' εάν τους απειλή ότι θα έλθη ως
παλαιός Αρμοστής με σιωπηράν εντολήν ή ως νέος, αλλά υπό άλλο ένδυμα, η
απειλή δεν είναι σοβαρά, διότι οι κρήτες ουδέποτε θα του επιτρέψουν να
εξέλθη του ατμοπλοίου. (...)
(...) Ο τόπος διά της τότε Κυβερνήσεως του είπε ότι δεν δικαιούσαι να πληρωθής, διότι η Αρμοστεία κατηργήθη, διά του κηρύγματος της ενώσεως, καταργηθείσης δε της αρμοστείας, μισθοί αρμοστού δεν πληρώνονται. Αλλ'
εκείνο, το οποίον είναι δυσσάρεστον διά τον κ. Ζαΐμην είναι ότι και αι
Μ. Προστάτιδες Δυνάμεις νομιμώτατα δύνανται να του είπουν ότι
δεν δικαιούσαι εις πληρωμήν παρ' ημών, διότι εγκατέλειψες την θέσιν σου
και ο υπάλληλος ο οποίος εγκαταλείπει την θέσιν του δεν δικαιούται να
πληρώνεται. Εν τοιαύτη δε περιπτώσει ο μόνος οφειλέτης του κ. Ζαΐμη παραμένει η άψογος στάσις, αλλά τότε οφείλει να σπεύσει να μεταφέρη τα έπιπλά του από Χαλέπας Χανίων εις Αθήνας, διότι κάλυστα (sic)
γνωρίζει ότι αύτη έχει στήσει τον θρόνον της εν Αθήναις και ευρίσκεται
κατά την ιδίαν του κολακευτικήν φράσιν à la hauter de sa mission».
Pershtatje nga Shekulli me sipas oreksit
Fotini Tomaj
Shumë janë shkruar dhe do të vazhdojnë të shkruhen për shpërthimin e Luftës Ballkanike, në kuadër edhe të 100 vjetorit të saj. Një Luftë e cila vendosi të ndryshojë dhe hartën e gadishullit të Ballkanit dhe të lëvizte deshirat e Fuqive të mëdha të asokohe në terenin delikat të gjografisë Europiane. Për Greqinë ato luftra përbënë një nga epokat më të lavdishmë. Zgjerimi i shtetit grek u dyfishua në krahasim me atë çfarë ishte më parë, gjithashtu edhe popullsia. Por në të njëjtën kohë iu shtuan dhe probleme të tjera si në politikën e jashtme e të brendshme ashtu edhe në ekonomi. Investimet në luftë dhe ushtri si dhe rivlerësimi i debive financiare nga borxhe të vjetra e detyruan Greqinë në nevojën e marrjes, kerkesës së huave të reja. Mundet që dikush nga të përfshirit e asokohe, në të vërtet të mos deshironte një luftë të tillë apo pushtim të atyre tokave jo greke në shtator të 1912, por është e vërtet se të gjithë ishin të përgatitur për një gjë të tillë. Nga njëra anë fuqitë Ballkanike binin dakord me njëritjetrin duke prodhuar këto marrëveshje luftë në front të hapur, nga ana tjetër Fuqitë e Mëdha të asokohe negocionin në një stad diplomatik, në një atmosferë të zjarrtë dhe nervoze, të evitonin një luftë e cila do të kishte pasoja shkatëruese dhe të paparashikuara. Ndryshimi i Status Quo-së së rajonit të Ballkanit e cila lidhej drejtpërdrejtë me rënien e Perandorisë s Osmane, të cilës trazirat dhe ndryshimet territoriale në Europë i pëlqenin dhe cilësoheshin si në favor të politikës Osmane. Por një gjë e tillë gjeti gjithë Ballkanin kundër. Rruga e historisë ishte shumë vështirë të ndryshonte. Lëvizjet nacionaliste kishin nisur të shpërthenin në të katër anët në Ballkan shtuar me marrëveshjen e fuqive Ballkanike të cilat kishin një diferencë të dukshme tokësore më Turqinë, përcuan një mesazh shumë të qartë për çka pritej të ndodhte. Ndryshimet territoriale Të gjitha qeveritë e asokohe në Ballkan ajo e Athinës, Sofjes, Beogradit me anë të një vendimi qeveritar siguruan qeverinë Turke dhe Fuqitë e Mëdha se nuk do të lejonin ndryshime territoriale në Ballkan. Por e paqartë ngelet marrëveshja mes Greqisë dhe Bullgarisë për shkëmbime trojesh e nënshkruar në Berlin, ku përfshihej edhe ndihma ushtarake reciproke mes dy vendeve. Në 25 shtator të 1912-ës Mali i Zi ishte i pari që i hapi luftë Turqisë. Pesë ditë më pas në Greqi do të zhvillohej një nga mobilizimet më të mëdha ushtarake të të gjitha kohërave. Në mëngjesin e 5 tetorit 1912 filloi marrshimi më i madh i ushtrisë greke nga Thesalia për çlirimin e Selanikut dhe Janinës. Fitoret e ushtrisë greke vinin njëra pas tjetrës. Bashkë me fitoret filluan edhe problemet e mëdha ekonomike jo vetëm në rradhët e ushtrisë greke por edhe popullatës së çliruar nga zgjedha Turke, të ashtuquajturat “tokat e reja greke”. Luftohej që nga Egjeu deri në Shqipëri, nacionalizmi turko-bullgar dhe ndikimi i tij ne ekonomi bënë që trupat greke të lëkundeshin, kështu që lypsej e nevojshme një hua e re e vlerës 500 milionë frangave franceze e cila u lëvrua në Paris më 1914. Lufta e Parë Botërore nuk do të vononte edhe shumë dhe vuajtje të reja e sakrifica prisnin popujt e Ballakanit.
Marrë nga “To Vima”
Përgatiti P.Shehu
Shumë janë shkruar dhe do të vazhdojnë të shkruhen për shpërthimin e Luftës Ballkanike, në kuadër edhe të 100 vjetorit të saj. Një Luftë e cila vendosi të ndryshojë dhe hartën e gadishullit të Ballkanit dhe të lëvizte deshirat e Fuqive të mëdha të asokohe në terenin delikat të gjografisë Europiane. Për Greqinë ato luftra përbënë një nga epokat më të lavdishmë. Zgjerimi i shtetit grek u dyfishua në krahasim me atë çfarë ishte më parë, gjithashtu edhe popullsia. Por në të njëjtën kohë iu shtuan dhe probleme të tjera si në politikën e jashtme e të brendshme ashtu edhe në ekonomi. Investimet në luftë dhe ushtri si dhe rivlerësimi i debive financiare nga borxhe të vjetra e detyruan Greqinë në nevojën e marrjes, kerkesës së huave të reja. Mundet që dikush nga të përfshirit e asokohe, në të vërtet të mos deshironte një luftë të tillë apo pushtim të atyre tokave jo greke në shtator të 1912, por është e vërtet se të gjithë ishin të përgatitur për një gjë të tillë. Nga njëra anë fuqitë Ballkanike binin dakord me njëritjetrin duke prodhuar këto marrëveshje luftë në front të hapur, nga ana tjetër Fuqitë e Mëdha të asokohe negocionin në një stad diplomatik, në një atmosferë të zjarrtë dhe nervoze, të evitonin një luftë e cila do të kishte pasoja shkatëruese dhe të paparashikuara. Ndryshimi i Status Quo-së së rajonit të Ballkanit e cila lidhej drejtpërdrejtë me rënien e Perandorisë s Osmane, të cilës trazirat dhe ndryshimet territoriale në Europë i pëlqenin dhe cilësoheshin si në favor të politikës Osmane. Por një gjë e tillë gjeti gjithë Ballkanin kundër. Rruga e historisë ishte shumë vështirë të ndryshonte. Lëvizjet nacionaliste kishin nisur të shpërthenin në të katër anët në Ballkan shtuar me marrëveshjen e fuqive Ballkanike të cilat kishin një diferencë të dukshme tokësore më Turqinë, përcuan një mesazh shumë të qartë për çka pritej të ndodhte. Ndryshimet territoriale Të gjitha qeveritë e asokohe në Ballkan ajo e Athinës, Sofjes, Beogradit me anë të një vendimi qeveritar siguruan qeverinë Turke dhe Fuqitë e Mëdha se nuk do të lejonin ndryshime territoriale në Ballkan. Por e paqartë ngelet marrëveshja mes Greqisë dhe Bullgarisë për shkëmbime trojesh e nënshkruar në Berlin, ku përfshihej edhe ndihma ushtarake reciproke mes dy vendeve. Në 25 shtator të 1912-ës Mali i Zi ishte i pari që i hapi luftë Turqisë. Pesë ditë më pas në Greqi do të zhvillohej një nga mobilizimet më të mëdha ushtarake të të gjitha kohërave. Në mëngjesin e 5 tetorit 1912 filloi marrshimi më i madh i ushtrisë greke nga Thesalia për çlirimin e Selanikut dhe Janinës. Fitoret e ushtrisë greke vinin njëra pas tjetrës. Bashkë me fitoret filluan edhe problemet e mëdha ekonomike jo vetëm në rradhët e ushtrisë greke por edhe popullatës së çliruar nga zgjedha Turke, të ashtuquajturat “tokat e reja greke”. Luftohej që nga Egjeu deri në Shqipëri, nacionalizmi turko-bullgar dhe ndikimi i tij ne ekonomi bënë që trupat greke të lëkundeshin, kështu që lypsej e nevojshme një hua e re e vlerës 500 milionë frangave franceze e cila u lëvrua në Paris më 1914. Lufta e Parë Botërore nuk do të vononte edhe shumë dhe vuajtje të reja e sakrifica prisnin popujt e Ballakanit.
Marrë nga “To Vima”
Përgatiti P.Shehu
Shenim i blogut: vini re tekstin portokalli ne greqisht dhe si eshte shtuar sipas oreksit nje fraze nga "pershtatesi"
No comments:
Post a Comment